قانون حمایت از مالکیت صنعتی

مصوب 1403/03/01 مجلس شورای اسلامی

❯ فصل اول – اختراعات

❯ مبحث اول – کلیات

ماده 1

اختراع نتیجه‌ فکر فرد یا افراد است که راه‌حل عملی جدیدی را برای حل مشکل فنی مشخص در زمینه‌ صنعت ارائه می‌نماید. اختراع ممکن است به‌صورت فراورده یا فرایند باشد.

ماده 2

گواهینامه‌ اختراع، سندی است که ‌مرجع ثبت مالکیت صنعتی که در این قانون «مرجع ثبت» نامیده می‌شود، برای اختراع صادر می‌کند و نشان‌دهنده‌ حقوق انحصاری مندرج در این قانون برای دارنده‌ آن است.

ماده 3

بهره‌مندی از حقوق ناشی از اختراع مندرج در این قانون، منوط به ثبت آن نزد مرجع ثبت است.

ماده 4

موارد زیر از مصادیق اختراع موضوع این قانون نیست یا از حیطه حمایت از اختراع، خارج است:
1- کشفیات، نظریه‌های علمی، روشهای ریاضی و آثار هنری
2- کاربرد جدید از فراورده‌ها یا فرایندهای شناخته‌شده
3- طرحها، قواعد و روشهای انجام فعالیت‌های ذهنی و فعالیت‌های اجتماعی، کسب‌ و کار و بازیها
4- روشهای پیشگیری، تشخیص، جراحی و درمان در بیماری‌های انسان و حیوان
تبصره – این بند شامل فراورده‌های مورد استفاده در روشهای مذکور که منطبق بر تعریف اختراع است، نمی‌شود.
5 – گیاهان و جانوران و ریزسازواره(میکروارگانیسم)‌ها و اجزای آنها آنچنان که در طبیعت یافت می‌شوند، ارقام گیاهی و جانوری و اجزای ژنی (ژنتیکی) آنها، مشتقات زیستی طبیعی و همچنین فرایندهای اساساً زیستی طبیعی
تبصره 1- ریزسازواره(میکروارگانیسم)‌های دست‌ورزی‌شده ژنی (ژنتیکی) و فرایندهای ریززیست‌محیطی (میکروبیولوژیک) تولید و تکثیر آن که به واسطه مداخله مستقیم انسان در ترکیب ژنی (ژنتیکی) به‌دست می‌آیند و خواصی دارند که در حالت عادی از گونه‌های طبیعی حاصل نمی‌شود و همچنین فرایندهای زیستی مبتنی ‌بر طراحی و مداخله فنی و دارای شروط سه‌گانه اختراع از مصادیق این بند محسوب نمی‌شوند.
تبصره 2- «ارقام گیاهی دست‌ورزی‌شده» مطابق قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 1382/04/29 و «منابع دامی دست‌ورزی‌شده» مطابق قانون نظام جامع دامپروری کشور مصوب 1388/05/07 به ثبت می‌رسند.
6 – اختراعی که بهره‌برداری از آن، خلاف موازین شرعی، نظم عمومی و یا اخلاق حسنه است.
7- اختراعی که بهره‌برداری از آن با حفظ حیات یا سلامت انسان مغایرت دارد یا موجب آسیب جدی به محیط زیست یا کاهش تنوع زیستی می‌گردد.

❯ مبحث دوم – حق تقاضای ثبت اختراع

ماده 5

اشخاص زیر حق تقاضای ثبت اختراع را دارند:
1- مخترع (شخص پدیدآورنده اختراع) یا قائم‌مقام قانونی یا نماینده قانونی‌ وی
2- شخصی که اختراع به ‌سفارش او حاصل شده‌است یا قائم‌مقام قانونی یا نماینده‌ وی، با رعایت حقوق مخترع
تبصره1- اگر افرادی به‌صورت مشترک اختراعی را پدید آورده باشند، حق تقاضای ثبت اختراع و حقوق ناشی از گواهینامه‌ ثبت اختراع به‌طور مشترک به آنان تعلق دارد.
تبصره2- کارکنان مرجع ثبت، حق تقاضای ثبت اختراع برای خود یا به‌ نمایندگی از دیگری را ندارند.

ماده 6

چنانچه دو یا چند شخص در پدیدآوردن اختراعی واحد، مشارکت داشته و سهم آنها در این همکاری مشخص باشد، میزان مشارکت هر یک به تفکیک در گواهینامه‌ اختراع قید می‌شود و حقوق حاصل از آن، به همان نسبت به ایشان تعلق می‌گیرد. در صورتی که کار هر یک از آنها جدا و متمایز نبوده یا میزان مشارکت آنها در ایجاد اختراع مشخص نباشد، نام همه‌ آنها در گواهینامه‌ اختراع ذکر می‌گردد و حقوق ناشی از گواهینامه، به‌طور مساوی به همه‌ آنها تعلق می‌گیرد.

ماده 7

هریک از مالکان مشترک اختراعی واحد، بدون نیاز به کسب رضایت مالکان دیگر می‌تواند سهم خود را انتقال داده یا به‌عنوان وثیقه یا هر نوع تضمین دیگر قرار دهد.
تبصره 1- در صورتی که یکی از شرکا بخواهد سهم خود از اختراع ثبت‌شده را به دیگری منتقل کند، باید پیشنهاد فروش خود را به شرکای دیگر اعلام نماید؛ در صورت وجود پیشنهاد خرید، با مبلغ برابر بین خریدار و یکی از شرکا اولویت خرید تا مدت پانزده روز با آن شریک است و در صورتی که قیمت پیشنهادی خریدار، بالاتر از قیمت پیشنهادی شرکا باشد، اولویت خرید با میزان قیمت پیشنهادی خریدار تا مدت پنج روز با شرکای دیگر است.
تبصره 2- هریک از مالکان مشترک به تنهایی، یا همه‌ آنها به‌اتفاق می‌توانند در مورد نقض حقوق موضوع این قانون، به مرجع صالح قضایی مراجعه کنند.
تبصره 3- در صورت مخالفت برخی از شرکا با بهره‌برداری از اختراع، شریک یا شرکای دیگر می‌توانند الزام شرکای ممتنع را از مرجع صالح قضایی تقاضا نمایند و با پرداخت مابه‌ازای عادله سهم آنها از منافع ناشی از بهره‌برداری، از اختراع استفاده نمایند.

ماده 8

هرگاه دو یا چند شخص، مستقل از یکدیگر اختراع واحدی پدید آورده باشند، شخصی که اظهارنامه‌ خود را زودتر تسلیم کرده باشد، حق ثبت اختراع را دارد. همچنین اگر دو یا چند شخص، مدعی حق تقدم موضوع ماده (10) این قانون باشند، هرکدام که بتواند ثابت کند اظهارنامه‌اش را مطابق مقررات مربوط زودتر از دیگران تسلیم کرده ‌است مشروط بر اینکه آن اظهارنامه، استرداد یا رد نشده باشد، حق ثبت اختراع را دارد.

ماده 9

در صورتی که اختراع، ناشی از استخدام یا قرارداد باشد، حقوق مادی ناشی از اختراع متعلق به کارفرما است، مگر آنکه به‌صورت دیگری توافق شده باشد. به‌منظور صدور گواهینامه‌ اختراع، متقاضی ثبت باید نام مخترع را به مرجع ثبت اعلام کند.
تبصره – چنانچه اختراع در چهارچوب موضوع فعالیت قراردادی مخترع نباشد یا در مورد اختراع ناشی از اجرای قرارداد، تعیین تکلیف نشده ‌باشد، حقوق مادی ناشی از اختراع، متعلق به پیمانکار یا مستخدم است، مگر آنکه اختراع با استفاده از دانش، اطلاعات، فناوری و یا ابزار و تجهیزات متعلق به کارفرما صورت گرفته باشد که در این صورت، حق ثبت اختراع و حقوق ناشی از گواهینامه‌ آن متعلق به مخترع است و کارفرما نیز حق بهره‌برداری غیرانحصاری از اختراع را دارد.

ماده 10

چنانچه شخصی بر اساس «قانون اجازه‌ الحاق دولت ایران به اتحادیه‌ عمومی بین‌المللی معروف به پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی و تجارتی و کشاورزی» مصوب 1337/12/10 برای ثبت اختراع، اظهارنامه‌ای را به مرجع ثبت یکی از کشورهایی که در زمان تسلیم اظهارنامه، عضو معاهده (کنوانسیون) بوده ‌است تسلیم کند، با رعایت مفاد این قانون و معاهده (کنوانسیون) مذکور که از این پس در این قانون «معاهده (کنوانسیون) پاریس» نامیده می‌شود، به مدت دوازده‌ماه از تاریخ تسلیم این اظهارنامه بر اشخاص دیگر حق تقدم دارد.
تبصره – در صورتی که متقاضی ثبت اختراع، مدعی دو یا چند اظهارنامه‌ پیشین باشد، تاریخ شروع حق تقدم از زمان تقدیم اولین اظهارنامه محاسبه می‌گردد.

❯ مبحث سوم – شرایط اختراع

ماده 11

اختراعی قابل ثبت است که دارای شرایط شکلی و ماهوی مندرج در این قانون باشد. چنانچه مرجع ثبت، این شرایط را مطابق مواد مذکور در این مبحث از قانون احراز کند، اختراع را ثبت می‌نماید؛ در غیر این ‌صورت، اظهارنامه را رد و مراتب را با ذکر دلایل رد به‌صورت کتبی به متقاضی ابلاغ می‌کند.

ماده 12

شرایط اختراع عبارت است از:
1- جدید بودن: بدین معنا که اختراع در فن یا صنعت پیشین، وجود نداشته باشد.
2- دارا بودن گام ابتکاری: بدین معنا که اختراع برای دارنده‌ مهارت متعارف در فن یا صنعت مربوط، معلوم و آشکار نباشد.
3- دارا بودن کاربرد صنعتی: بدین معنا که اختراع در رشته‌ای از صنعت، قابل ساخت یا استفاده باشد.
تبصره1- مراد از صنعت، مفهوم عام آن است و شامل مواردی نظیر صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می‌شود.
تبصره2- فن یا صنعت پیشین، یعنی هر آنچه قبل از تاریخ تقاضای ثبت یا در موارد مقتضی، قبل از تاریخ حق تقدم ناشی از اظهارنامه ‌ ثبت اختراع، در هر نقطه ‌ از جهان از طریق انتشار شفاهی، کتبی، استفاده ‌ عملی یا از هر طریق دیگر برای عموم، افشاء شده باشد.
تبصره3- چنانچه افشای اختراع ادعایی ظرف شش‌ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی، قبل از تاریخ حق تقدم صورت گرفته باشد، مانع ثبت توسط مخترع یا نماینده وی نیست.
تبصره4- مناط تشخیص گام ابتکاری، تاریخ تسلیم اظهارنامه یا در موارد مقتضی، تاریخ آغاز حق تقدم خواهد بود.

ماده 13

ثبت اختراع مطابق این قانون، مستلزم تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت است.

ماده 14

اظهارنامه ‌ ثبت اختراع باید بر‌ اساس برگه مخصوصی که مطابق آیین‌نامه ‌ اجرایی این قانون تهیه می‌گردد، تکمیل شده و شامل موارد زیر باشد:
1- اطلاعات هویتی مخترع
2- اطلاعات هویتی مالک (دارنده حقوق مادی اعم از سفارش‌دهنده اختراع یا شخصی که حقوق مادی اختراع به وی منتقل شده ‌است.)
3- توصیف اختراع
4- خلاصه‌ای از توصیف اختراع
5 – ادعا یا ادعاهای اختراع
6 – نقشه یا نقشه‌ها (در صورت وجود)
7- تعیین طبقه ‌ اختراع بر اساس طبقه‌بندی بین‌المللی اختراعات
تبصره – تکمیل این بند اختیاری است.
8 – تعیین پیوست‌ها
تبصره – هویت در این قانون برای اتباع ایرانی نام، نام خانوادگی و شماره ملی شخص حقیقی و نام و نوع و شناسه انحصاری شخص حقوقی و برای اتباع خارجی نام، نام خانوادگی و نشانی برای اشخاص حقیقی و نام و نشانی برای اشخاص حقوقی است.

ماده 15

مدارک زیر باید به اظهارنامه پیوست شود:
1- مدرک هویت مالک و مخترع
2- درخواست کتبی مبنی‌بر عدم ذکر نام مخترع، در صورتی که او بخواهد نامش در گواهینامه‌ اختراع درج نشود.
3- مدرک مربوط به حق تقدم که باید هم‌زمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف یک‌ماه پس از آن تاریخ، تسلیم شود (در صورت درخواست حق تقدم).
4- رسید پرداخت هزینه‌های قانونی
5 – مدرک نمایندگی، در صورتی که نماینده‌ اظهارنامه را تسلیم نماید.
تبصره – در خصوص منابع زیستی متعلق به سایر کشورها، در صورت رفتار متقابل، مجوز دسترسی از متقاضی درخواست می‌شود.

ماده 16

در صورتی که اختراع مربوط به حوزه‌ زیست‌فناوری و منابع ژن‌شناختی (ژنتیک) باشد، متقاضی (اعم از مالک و مخترع) مکلف است علاوه بر موارد مندرج در مواد (14) و (15) این قانون، اطلاعات و اسناد زیر را به‌ ضمیمه‌ اظهارنامه‌ خود به مرجع ثبت تسلیم نماید:
1- ‌ اعلام مبدا جغرافیایی منبع زیستی طبیعی مورد استفاده برای انجام اختراع و نحوه‌ دسترسی به منابع
2- اعلام محل نگهداری و نحوه دسترسی در خصوص منابع زیستی فاقد مبدا جغرافیایی
3- گواهی تودیع نمونه‌ ژنی (ژنتیکی) یا زیستی به مراکز نگهداری ذخایر ژنی (ژنتیکی) و زیستی در صورت عدم امکان توصیف آن، بنا به تشخیص مرجع ثبت
تبصره – مراکز ذی‌صلاح برای تودیع و صدور گواهی و شناسه تودیع برای مواد زیستی و ژنی (ژنتیکی) توسط مرجع ثبت اعلام می‌شود.

ماده 17

توصیف اختراع باید صریح و مشتمل بر نکاتی باشد که شرایط ماهوی اختراع را در مورد ادعاهای متقاضی به‌طور منجّز تبیین کند، به‌نحوی که به‌طور کامل و موثر اختراع را افشاء نماید و به‌گونه‌ای باشد که برای شخص دارای مهارت متعارف در فن مربوط، واضح و قابل پیاده‌سازی باشد و از نظر مخترع، بهترین روش اجرایی را برای اختراع ارائه کند. خلاصه ‌ توصیف فقط به‌منظور ارائه ‌ اطلاعات فنی است و نمی‌توان برای تعیین محدوده ‌ حمایت به آن استناد کرد.

ماده 18

ادعا یا ادعاها باید گستره حمایت از اختراع را به شکل گویا، موجز و کامل، تعیین کرده و از چهارچوب توصیف فراتر نرود.
تبصره – هر یک از ادعاهای یک اختراع مبنای ارزیابی در مرجع ثبت و رسیدگی به دعاوی نقض در مرجع صالح قضایی خواهد بود.

ماده 19

چنانچه در اظهارنامه به نقشه‌هایی استناد شود که به آن ضمیمه نشده است‌، مرجع ثبت به متقاضی ابلاغ می‌کند که نقشه‌ها را ظرف یک‌ماه تسلیم نماید. در صورت تحویل نقشه‌ها توسط متقاضی، مرجع مذکور تاریخ تقاضا را تاریخ دریافت نقشه‌ها محسوب می‌کند؛ در غیر این‌صورت‌، تاریخ تقاضا را همان تاریخ دریافت اظهارنامه قید می‌نماید و استناد به نقشه‌ها قابل پذیرش نیست.

ماده 20

متقاضی می‌تواند تا قبل از تصمیم مرجع ثبت مبنی ‌بر تایید یا رد اظهارنامه، با پرداخت هزینه ‌ مربوط، اصلاحاتی را در ادعا یا ادعاها انجام دهد، مشروط بر آنکه از حدود توصیف اظهارنامه نخست تجاوز نکند.

ماده 21

متقاضی حق تقدم باید به‌صورت مکتوب همراه با اظهارنامه ‌ خود، حق تقدمی را که در نتیجه ‌ تسلیم یک یا چند اظهارنامه ‌ ملی، منطقه‌ای یا بین‌المللی به یکی از کشورهای عضو معاهده (کنوانسیون) پاریس به‌دست آورده است، درخواست کند. همچنین متقاضی باید ظرف یک‌ماه‌، تصویر یا رونوشت اظهارنامه‌ای را ارائه دهد که مرجع ثبت اظهارنامه،‌ مبنای حق تقدم‌ آن ‌را گواهی کرده باشد. با پذیرش درخواست حق تقدم، حمایت‌های مذکور در معاهده (کنوانسیون) پاریس شامل آن می‌شود. در صورت عدم رعایت شرایط مندرج در این ماده و دیگر مقررات مربوط‌، درخواست مذکور فاقد اعتبار است.

ماده 22

چنانچه متقاضی ثبت، قبل از تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت، اظهارنامه ‌ اختراعی را در خارج از کشور تسلیم نموده که عین و یا ماهیت آن مربوط به همان اختراعی باشد که در اظهارنامه ‌ تقدیمی به مرجع ثبت تسلیم کرده است، باید علاوه بر شماره و تاریخ آن اظهارنامه، مدارک زیر را به‌عنوان پیوست، به آن مرجع تسلیم کند:
1- تصویر هرگونه تصمیم، نامه یا اخطاریه‌ای که متقاضی در رابطه با نتایج بررسی‌های انجام‌شده در مورد اظهارنامه‌های تسلیم‌شده در خارج از کشور دریافت کرده است.‌
2- تصویر گواهینامه ‌ اختراعی که بر اساس اظهارنامه‌های تسلیم‌شده در خارج از کشور ثبت شده است‌ (در صورت وجود).
3- تصویر هرگونه تصمیم نهایی مبنی بر رد اظهارنامه ‌ یا رد ثبت اختراع ادعاشده در اظهارنامه‌های تسلیم‌شده در خارج از کشور
4- تصویر هرگونه تصمیم نهایی مبنی بر بی‌اعتباری گواهینامه ‌ اختراع صادرشده بر اساس اظهارنامه‌های تسلیم‌شده در خارج از کشور
تبصره – متقاضی مذکور در صورتی می‌تواند اختراع مزبور را در ایران ثبت کند که بیش از دوازده‌ماه از تسلیم اولین اظهارنامه وی در خارج از کشور نگذشته باشد.

ماده 23

مرجع ثبت پس از پذیرش اظهارنامه، آن را از لحاظ مطابقت با شرایط راجع ‌به محتویات اظهارنامه و اسناد و مدارک مربوط ارزیابی می‌کند. چنانچه اظهارنامه یا پیوست‌های آن مطابق مواد (15) و (22) این قانون تنظیم و تسلیم نشده باشد، جهت اصلاح و تکمیل آن یک‌ماه مهلت داده می‌شود مشروط به اینکه اظهارنامه در زمان دریافت‌، حاوی امور زیر باشد:
1- درخواست صریح یا ضمنی ثبت اختراع
2- خلاصه توصیف اختراع
3- مشخصاتی که شناخت هویت متقاضی یا نماینده قانونی وی و تماس با آنها را ممکن سازد.
‌ چنانچه اظهارنامه‌ای فاقد شرایط مقرر در بندهای مذکور باشد و یا ظرف مهلت یک ‌ماه رد ‌شود، مرجع ثبت مکلف است حسب مورد مراتب رد یا رفع نقص را به نحو مستدل و مستند، به‌صورت کتبی به متقاضی یا نماینده قانونی وی ابلاغ کند. متقاضی می‌تواند ظرف یک‌ماه پس از تاریخ ابلاغ، به تصمیم رفع نقص یا رد اظهارنامه اعتراض کند. اعتراض باید به‌صورت کتبی در دو نسخه تنظیم و همراه با دلایل و مستندات و رسید مربوط به پرداخت هزینه ‌ رسیدگی، به مرجع ثبت تسلیم شود.
مرجع ثبت یک نسخه از اعتراض‌نامه را به «هیات رسیدگی به اختلافات ثبت مالکیت صنعتی» ارجاع و نسخه ‌ دوم آن ‌را پس از ثبت، با قید تاریخ و شماره ‌ وصول، به معترض یا نماینده قانونی وی مسترد می‌نماید. هیات رسیدگی به اختلافات ثبت مالکیت صنعتی،‌ با حضور نماینده رئیس مرجع ثبت (به‌عنوان رئیس هیات) و دو کارشناس با تخصص مرتبط با موضوع ضمن دعوت از معترض تشکیل می‌شود و با اکثریت آراء، تصمیم‌گیری می‌کند. کارشناس رسیدگی‌کننده به پرونده، بدون داشتن حق رای در جلسات شرکت می‌کند. اعضای هیات مذکور باید دارای شرط وثاقت و امانت بوده و توسط رئیس مرجع ثبت انتخاب شوند.
رئیس هیات حداقل ده روز قبل از تشکیل جلسه، تاریخ، زمان و مکان تشکیل جلسه را حسب مورد به متقاضی ثبت یا به طرفین اختلاف یا به نماینده قانونی آنان ابلاغ می‌کند. این اشخاص می‌توانند در جلسه حضور پیدا کنند و دفاعیات خود را مطرح نمایند. هیات پس از اعلام ختم رسیدگی ظرف حداکثر یک‌هفته تصمیم نهایی خود را به‌صورت مستند و مستدل اعلام می‌نماید.
تبصره1- تصمیم‌های نهایی هیاتِ رسیدگی به اختلافات ثبت مالکیت صنعتی ظرف یک‌ماه از تاریخ ابلاغ، در مرجع صالح قضایی قابل اعتراض است.
تبصره2- کارشناس رسیدگی‌کننده به موضوع نمی‌تواند در مورد همان موضوع به‌عنوان عضو هیات انتخاب شود.
تبصره3- در صورت رد اعتراض در هیات، هزینه ‌ رسیدگی به اعتراض، قابل استرداد نیست.
تبصره ‌4- هیات رسیدگی به اختلافات ثبت مالکیت صنعتی، به تشخیص رئیس مرجع ثبت می‌تواند به تعداد متعدد، شعبه و عضو علی‌البدل داشته باشد.
تبصره5 – در صورت درخواست تمدید مهلت رفع نقص، مرجع ثبت پس از بررسی اوضاع و احوال، در این زمینه تصمیم مقتضی اتخاذ می‌نماید. درخواست تمدید مهلت، صرفاً برای یک ‌بار و حداکثر به ‌ مدت سی‌روز ممکن است.

ماده 24

اظهارنامه فقط باید به یک اختراع یا گروهی از اختراعات مرتبط با هم که یک اختراع کلی را تشکیل می‌دهند، مربوط باشد. متقاضی می‌تواند تا زمانی که اظهارنامه وی مورد موافقت قرار نگرفته است، اظهارنامه ‌ اصلی اختراع کلی را به دو یا چند اظهارنامه تقسیم کند. اظهارنامه‌های تقسیمی باید واجد الزامات اظهارنامه ‌ اصلی، از جمله تاریخ تقاضای اولیه و در موارد مقتضی، حق تقدم آن باشد.
مرجع ثبت مکلف است پس از بررسی شکلی و قبل از بررسی ماهوی اختراع، واحد بودن اختراع را بررسی کند و در صورت تشخیص واحد نبودن اختراع، موضوع را به‌همراه دلایل، به‌طور کتبی به متقاضی ابلاغ ‌نماید که اظهارنامه خود را به یک اختراع محدود کند. متقاضی می‌تواند دلایل و توضیحات خود را در اعتراض به نظر مرجع ثبت ظرف یک‌ماه اعلام نماید. چنانچه مرجع ثبت مربوط نظر متقاضی را وارد نداند، یکی از اختراعات مطرح‌شده در اظهارنامه را بر ‌اساس دسته ‌ادعاهای مجزای موضوع تبصره (2) این ماده به انتخاب متقاضی بررسی می‌کند. در صورتی که متقاضی در مهلت مذکور پاسخ نداده یا انتخاب خود را بیان ننماید، تنها اختراع نخست مورد بررسی قرار می‌گیرد. متقاضی می‌تواند سایر اختراع یا اختراعات مشتق‌شده از اظهارنامه اولیه را در قالب اظهارنامه‌ها‌ی جدید با تاریخ حق تقدم اختراع اولیه به مرجع ثبت تسلیم نماید، مشروط بر اینکه در اظهارنامه جدید همان متن توصیف‌نامه اولیه را ذکر کند. در اظهارنامه جدید امکان حذف نام مخترعانی که در این بخش از اختراع نقش نداشته‌اند، وجود دارد.
تبصره1- ذکر نشدن ارتباط اجزاء در اختراع کلی، موجب بی‌اعتباری گواهینامه مربوط نمی‌شود.
تبصره2- به‌منظور سهولت در تشخیص وحدت اختراع از سوی مرجع ثبت، متقاضی مکلف است، ادعاهای خود را به ‌ترتیب و منظم، دسته‌بندی و از یکدیگر مجزا نماید. چنانچه اظهارنامه، توامان حاوی ادعاهایی در خصوص فرایند و فراورده باشد، ادعاهای فرایند و فراورده نیز باید از یکدیگر تفکیک و دسته‌بندی شود، به‌نحوی که هیچ وابستگی بین این دسته از ادعاها وجود نداشته باشد. این حکم در مورد ادعاهای مربوط به فرایند تولید آن محصول و فرایند استفاده از آن نیز جاری است. شیوه دسته‌بندی ادعاها و نحوه مرتب کردن آن در آیین‌نامه اجرایی این قانون مشخص می‌شود.

ماده 25

متقاضی ثبت اختراع می‌تواند تا قبل از صدور گواهینامه اختراع، اظهارنامه خود را مسترد نماید. چنانچه متقاضیان اظهارنامه متعدد باشند، تقاضای استرداد باید با موافقت همه آنان باشد. چنانچه حقوق اظهارنامه به شخص ثالث واگذار شده باشد، استرداد اظهارنامه امکان‌پذیر نیست. ذی‌نفع می‌تواند اعتراض خود نسبت ‌به استرداد را در هیات موضوع ماده (23) این قانون طرح نماید.
تبصره1- در صورت استرداد یا رد اظهارنامه یا اعراض از آن، هزینه‌های پرداخت‌شده مسترد نمی‌گردد.
تبصره2- چنانچه اظهارنامه ‌ مستردشده، مبنای اظهارنامه‌های تقسیم‌شده ‌ دیگری قرار گرفته باشد، استرداد تاثیری در اظهارنامه‌های بعدی نخواهد داشت، مشروط بر اینکه اظهارنامه‌های تقسیمی قبل از تاریخ استرداد، به مرجع ثبت ارائه شده باشد.

ماده 26

در صورت وجود شرایط شکلی و واحد بودن اختراع، مرجع ثبت، شرایط ماهوی اظهارنامه و پیوست‌های آن و رعایت ماده (18) این قانون را ظرف یک‌سال از تاریخ تسلیم مورد بررسی قرار می‌دهد و نتیجه ‌ این بررسی را به متقاضی ابلاغ می‌کند. متقاضی می‌تواند ظرف یک‌ماه از تاریخ ابلاغ، دلایل خود را نسبت به گزارش کارشناسی، به مرجع ثبت ارائه کند یا اینکه ظرف همان مدت، تغییراتی را در چهارچوب اظهارات یا ایرادهای ارزیاب در ادعا یا ادعاها انجام دهد، مشروط بر اینکه در نتیجه ‌ این تغییرات، ادعا یا ادعاهای اصلاحی، از حدود توصیف اظهارنامه نخست فراتر نرود. مرجع ثبت، نظر نهایی خود را مبنی بر پذیرش یا عدم پذیرش اظهارنامه ‌ مورد تقاضا که کارشناسان ذی‌ربط با در ‌نظرگرفتن دلایل و پاسخ متقاضی و دلایل ذی‌نفعان (در صورت ارائه) تدوین نموده‌اند، ظرف یک‌ماه به متقاضی ابلاغ می‌کند. در صورت رد تقاضای ثبت، متقاضی می‌تواند با رعایت مفاد ماده (23) این قانون، به این تصمیم اعتراض کند.
تبصره1- در صورت ضرورت به تشخیص مرجع ثبت، مهلت یک ساله مذکور در این ماده، حداکثر تا شش‌ماه دیگر قابل افزایش است.
تبصره2- چنانچه ظرف مهلت مذکور در این ماده، مرجع ثبت پاسخ بررسی ماهوی را مشخص نکند، موضوع به درخواست متقاضی قابل رسیدگی در هیات موضوع ماده (23) این قانون است.
تبصره3- در صورت درخواست تمدید مهلت رفع نقص، مرجع ثبت پس از بررسی اوضاع و احوال، در این زمینه تصمیم مقتضی اتخاذ می‌نماید. درخواست تمدید مهلت، صرفاً برای یک ‌بار و حداکثر به ‌ مدت سی‌روز ممکن است.

ماده 27

مرجع ثبت، اظهارنامه و پیوست‌های مربوط به آن را پس از گذشت هجده‌ماه از تاریخ ثبت اظهارنامه یا در صورت مقتضی از تاریخ حق تقدم، برای عموم منتشر می‌کند. چنانچه بررسی و تایید اظهارنامه قبل از مهلت مذکور تمام شود، متقاضی می‌تواند با پرداخت هزینه مربوط به‌صورت مکتوب از مرجع مذکور تقاضا کند اظهارنامه و پیوست‌های مربوط به آن‌ را قبل از مهلت هجده‌ماهه منتشر کند.
تبصره – مرجع ثبت مکلف است اظهارنامه‌هایی که به هر دلیل رد شده‌اند را نیز برای عموم منتشر و امکان دسترسی عمومی به سامانه برخط یا جویشگر (موتور جستجوی) اظهارنامه‌های رد‌شده را ایجاد کند.

ماده 28

هر شخصی که نسبت به تقاضای ثبت اختراع و پذیرش اظهارنامه اعتراض داشته ‌باشد، باید آن‌ را به‌صورت کتبی، در دو نسخه به مرجع ثبت تسلیم نماید. نسخه ‌ دوم اعتراض‌نامه پس از ثبت، با قید تاریخ و شماره ‌ وصول، به معترض مسترد می‌گردد. اعتراض‌نامه باید همراه با دلایل و مستندات و رسید مربوط به پرداخت هزینه ‌ رسیدگی به اعتراض تسلیم شود. چنانچه مرجع ثبت پس از بررسی اعتراض‌نامه و مدارک مورد استناد، آن ‌را ناقص تشخیص دهد، موارد را به‌صورت مکتوب به معترض اطلاع می‌دهد و از او می‌خواهد که ظرف ده‌روز از تاریخ ابلاغ، نسبت به رفع نقص اقدام کند؛ در غیر این صورت، اعتراض‌نامه بی‌اعتبار محسوب می‌شود.

ماده 29

پس از انتشار متن نهایی اختراع،‌ هر شخصی که نسبت به پذیرش اظهارنامه اعتراض داشته باشد، می‌تواند ظرف نه‌ماه اعتراض خود را به مرجع ثبت تسلیم کند. مرجع ثبت، اعتراض واصل‌شده را جهت رسیدگی و اتخاذ تصمیم به هیات موضوع ماده (23) این قانون ارسال می‌کند. در صورت سپری شدن مهلت نه‌ماهه، شخص معترض به اختراع ثبت‌شده و گواهینامه صادرشده، ‌می‌تواند اعتراض خود را در مرجع صالح قضایی مطرح کند.

ماده 30

هرگاه شخصی با داشتن ادعای حق مالکیت، نسبت به اختراعی که قبلاً به نام او ثبت نشده و شخص دیگری اظهارنامه ‌ ثبت آن را به مرجع ثبت تسلیم نموده ‌است اعتراض کند، باید هم‌زمان با اعتراض، برای خود تقاضای ثبت اختراع کند و هزینه ‌ ثبت اظهارنامه و سایر هزینه‌های مربوط به آن ‌را تادیه نماید. مرجع ثبت موظف است ظرف ده‌روز از تاریخ وصول اعتراض‌نامه، نسخه‌ای از آن ‌را به ‌انضمام رونوشت مدارک و دلایل استنادی، به متقاضی ثبت ابلاغ کند.
متقاضی مکلف است ظرف بیست‌روز از تاریخ ابلاغ، پاسخ مکتوب خود به اعتراض وارد شده را به مرجع ثبت تسلیم نماید. چنانچه متقاضی نسبت به اعتراض سکوت کند یا به‌صورت مکتوب آن ‌را بپذیرد، درخواست او برای ثبت اختراع، مستردشده محسوب می‌شود و مرجع ثبت مراتب را به معترض ابلاغ می‌کند تا از طریق اظهارنامه‌ای که همزمان با اعتراض تسلیم کرده ‌است، نسبت به ثبت آن اقدام کند.
در صورتی که متقاضی، اعتراض را وارد نداند، مرجع ثبت مراتب را ظرف ده‌روز به معترض ابلاغ می‌کند و وی از تاریخ ابلاغ می‌تواند ظرف بیست‌روز اعتراض خود را به هیات موضوع ماده (23) این قانون تسلیم کند و رسید آن ‌را به مرجع ثبت تحویل دهد. در این صورت رسیدگی به اظهارنامه ‌ ثبت اختراع تا تعیین تکلیف نهایی پرونده ‌ اعتراض متوقف می‌ماند و در صورت عدم تسلیم رسید اعتراض، روند رسیدگی به اظهارنامه ‌ اولیه ادامه می‌یابد.
هیات مذکور مکلف است حداکثر ظرف سه ‌ماه به اعتراض، رسیدگی و رای مقتضی صادر نماید. مدت مذکور حداکثر به ‌ مدت سه ‌ماه فقط برای یکبار قابل تمدید است.

ماده 31

در مواردی که معترض با ادعای داشتن حقوق دیگری غیر از حق مالکیت، نسبت به اختراعی که اظهارنامه ‌ ثبت آن به مرجع ثبت تسلیم شده و هنوز در ایران به ثبت نرسیده ‌است اعتراض داشته ‌باشد نیز حکم ماده (30) این قانون مجری است، مگر اینکه اختراع قانوناً قابل ثبت نباشد که در این صورت لازم نیست که اظهارنامه ‌ ثبت اختراع به مرجع ثبت تسلیم شود.

ماده 32

پس از گذشت مهلت ‌ مقرر در مواد (27) و (28) این قانون و پذیرش نهایی اظهارنامه، مرجع ثبت، اختراع را ثبت نموده و پس از دریافت هزینه ‌ مربوط، گواهینامه ‌ ثبت اختراع را صادر و به متقاضی تسلیم می‌کند.
تبصره – مهلت پرداخت هزینه ‌ موضوع این ماده، حداکثر یک‌ماه پس از اعلام پذیرش نهایی اظهارنامه به متقاضی است و تا شش‌ماه با پرداخت جریمه‌ای معادل نصف حق‌الثبت قابل تمدید است. در صورت عدم پرداخت هزینه ‌ مربوط در این مهلت، اظهارنامه بی‌اعتبار محسوب می‌شود.

❯ مبحث چهارم – حقوق ناشی از اختراع و مدت اعتبار آن

❯ بند اول – جنبه‌های مادی حقوق ناشی از اختراع

ماده 33

جنبه‌های مادی حقوق ناشی از اختراع یا حق بهره‌برداری انحصاری از آن، متعلق به دارنده گواهینامه‌ اختراع (مالک اختراع) است.

ماده 34

مدت اعتبار گواهینامه اختراع‌، مشروط به رعایت ماده (65) این قانون، بیست‌سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه است.

ماده 35

بهره‌برداری از اختراع ثبت‌شده در ایران، از سوی اشخاصی غیر از مالک اختراع، مشروط به موافقت مالک آن یا نماینده یا قائم‌مقام وی است. مالک اختراع ثبت‌شده یا نماینده یا قائم‌مقام او می‌تواند با رعایت مواد (38) و (58) این قانون علیه هر شخصی که بدون اجازه‌ وی یا نماینده یا قائم‌مقام او، مبادرت به انجام یکی از اعمال مندرج در مواد (36) و (37) این قانون نموده و مرتکب نقض حقوق وی شده است، حسب مورد، دعوا یا شکایت خود را در مرجع صالح قضایی اقامه کند.

ماده 36

در صورتی که اختراع به‌صورت فراورده باشد، حقوق مادی ناشی از گواهینامه‌ اختراع و بهره‌برداری انحصاری از آن عبارت است از:
1- ساخت
2- واردات
3- عرضه برای فروش
4- فروش و استفاده از فراورده
5 – ذخیره به قصد فروش یا عرضه برای فروش یا استفاده از فراورده
تبصره – بهره‌برداری‌های مندرج در این ماده شامل ریزسازواره(میکروارگانیسم)‌های دست‌ورزی‌شده موضوع گواهینامه اختراع که با قصد تجاری‌سازی از طریق تکثیر یا تولیدمثل به‌دست آمده و واجد همان ویژگی‌های مورد ادعا در گواهینامه هستند نیز می‌شود.

ماده 37

در صورتی که اختراع به‌صورت فرایند باشد، حقوق مادی ناشی از گواهینامه‌ اختراع عبارت است از:
1- استفاده از فرایند
2- موارد مندرج در ماده (36) این قانون در خصوص فراورده‌هایی که به‌طور مستقیم از طریق فرایند به‌دست می‌آید بجز ارقام گیاهی یا دامی
تبصره – در خصوص فرایندهای زیستی موضوع گواهینامه اختراع که موجب تکثیر ریزسازواره (میکروارگانیسم) دست‌ورزی‌شده مورد ادعا می‌شود، فراورده‌هایی که به‌طور مستقیم از ریزسازواره (میکروارگانیسم) دست‌ورزی‌شده تکثیرشده به‌دست می‌آید، نیز مشمول این ماده است.

ماده 38

حقوق مادی ناشی از اختراع ثبت‌شده و بهره‌برداری از آن، شامل موارد زیر نمی‌شود:
1- فروش مجدد فراورده‌هایی که توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار عرضه می‌شود.
2- واردات فراورده‌هایی که توسط مالک یا با توافق او در بازار عرضه شده ‌است.
تبصره – مفاد بند‌های (1) و (2) این ماده شامل فروش مجدد فراورده‌هایی که حاوی منبع ژنی (ژنتیکی) قابل تکثیر هستند و توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار ارائه شده‌اند نیز می‌شود، مشروط بر آنکه ماده ژنی (ژنتیکی) به‌دست‌آمده به‌طور متوالی برای تکثیر یا رویش مجدد به کار گرفته نشود.
3- استفاده از وسایل موضوع اختراع در هواپیماها، وسائط نقلیه‌ زمینی یا کشتی‌های سایر کشورها که به‌طور موقت یا به‌طور تصادفی وارد حریم هوایی، مرزهای زمینی یا آبهای کشور می‌شوند.
4- بهره‌برداری از اختراع که با هدف استفاده در تحقیقات علمی یا آزمایشی یا با اهداف آموزشی و پژوهشی انجام می‌شود.
5 – بهره‌برداری توسط هر شخصی که به‌صورت غیرمتقلبانه قبل از تقاضای ثبت اختراع یا در مواقعی که حق تقدم تقاضا شده ‌است، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع، از اختراع استفاده‌ می ‌ کرده یا اقدامات جدی و موثری جهت آماده‌شدن برای استفاده از آن در ایران به‌عمل ‌آورده است، مشروط بر آنکه آن شخص اثبات نماید دانش اختراع را از طریق افشای اطلاعات در موعد مهلت ارفاقی مخترع که در آن اظهارنامه تسلیم شده ‌است و یا در نتیجه نقض تعهدات خود نسبت به مالک اختراع یا نماینده وی به‌دست نیاورده ‌است. حقوق استفاده‌کننده‌ قبلی تنها به‌همراه شرکت یا کسب‌وکار یا به‌همراه بخشی که در آن از اختراع استفاده می‌شده یا مقدمات استفاده از آن فراهم گردیده، قابل انتقال یا واگذاری است.
6 – استفاده ‌ شخصی از اختراع بدون مقاصد تجاری
7- اقدام مقدماتی برای استفاده تجاری از اختراع دارویی
8 – ساخت داروهای ترکیبی تک‌نسخه‌ای
9 – تغییر شیوه‌ کاربرد داروی ثبت‌شده بدون تغییر در ماهیت

ماده 39

موارد صدور پروانه‌ بهره‌برداری اجباری به‌شرح زیر است:
1- اقتضای مصالح ملی و منافع عمومی: درمواردی که با نظر بالاترین مقام دستگاه اجرایی مربوط، مصالح ملی و منافع عمومی (مانند امنیت ملی، تغذیه، بهداشت یا توسعه‌ سایر بخش‌های اقتصاد کشور) اقتضاء کند که دستگاه اجرایی یا اشخاص ثالث معین از اختراع بهره‌برداری کنند.
2- اتخاذ رویه‌های ضدرقابتی: در صورتی که بهره‌برداری مالک اختراع یا اشخاص مجاز از طرف او، مغایر با رقابت آزاد باشد و بالاترین مقام دستگاه اجرایی مربوط، بهره‌برداری از اختراع را رافع مشکل تشخیص دهد.
3- کوتاهی بهره‌برداری اختراع در ایران: هنگامی که سه سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه‌ اختراع یا دو سال از تاریخ صدور گواهینامه‌ اختراع گذشته و مخترع، بدون عذر موجه در ایران از آن بهره‌برداری نکرده یا به میزان کافی عرضه نکرده باشد. در محاسبه‌ مهلت حمایت، مهلتی که طولانی‌تر است باید منظور گردد.
4- وجود اختراعات وابسته: در مواردی که اختراع موخّر که متضمن پیشرفت مهم فنی است و اهمیت اقتصادی قابل‌توجهی دارد بدون استفاده از یک اختراع مقدم، قابل بهره‌برداری نباشد.

ماده 40

برای تشخیص هریک از موارد مندرج در بندهای (1) تا (3) ماده (39) این قانون، موضوع در هیاتی مرکب از رئیس مرجع ثبت، بالاترین مقام دستگاه اجرایی ذی‌ربط (یا نمایندگان هریک از آنها) و یکی از قضات متخصص در این امر با انتخاب رئیس قوه‌ قضائیه، مطرح می‌شود. در صورت موافقت آن هیات، دستگاه اجرایی یا اشخاص معین، بدون نیاز به موافقت مالک اختراع، از آن بهره‌برداری می‌کنند. به‌منظور انجام تمام وظایف اداری هیات موضوع این ماده، دبیرخانه‌ای تحت ریاست رئیس مرجع ثبت در آن مرجع تشکیل می‌شود.
تبصره1- تصمیم‌های هیات لازم‌الاجرا بوده و ظرف بیست‌روز قابل اعتراض در مرجع صالح قضایی می‌باشد.
تبصره2- پروانه بهره‌برداری اجباری اختراعات دفاعی را که سازمان‌های دفاعی تقاضا کرده‌اند، توسط هیاتی به ریاست رئیس ستاد کل نیروهای مسلح یا نماینده وی و با عضویت نماینده وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و رئیس سازمان دفاعی متقاضی صادر می‌شود. تصمیمات این هیات، قابل اعتراض است. به این اعتراض در شعبه ویژه دیوان عدالت اداری که توسط رئیس قوه ‌قضائیه تعیین می‌شود با دعوت از نماینده رئیس ستاد کل نیروهای مسلح رسیدگی می‌شود. در مواردی که در این قانون اتخاذ تصمیم به هیات موضوع این ماده واگذار شده است، درخصوص اختراعات دفاعی هیات موضوع این تبصره اتخاذ تصمیم می‌نماید و در مواردی که در این قانون نظر قاضی عضو هیات موضوع این ماده در اتخاذ تصمیم موثر است، درخصوص اختراعات دفاعی نظر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح (یا نماینده وی در هیات) موثر خواهد بود.

ماده 41

متقاضی پروانه بهره‌برداری اجباری باید توانایی‌های لازم برای بهره‌برداری از اختراع را داشته باشد. درخواست صدور پروانه‌ بهره‌برداری اجباری به دبیرخانه‌ موضوع ماده (40) این قانون تسلیم می‌شود و باید شامل موارد زیر باشد:
1 – نظرات و دلایل متقاضی مبنی ‌بر اقتضای مصالح ملی و منافع عمومی یا وجود رویه‌ ضدّرقابتی و یا کوتاهی در به کار بردن اختراع در ایران
2- دلایل و مدارکی که به‌موجب آن ثابت شود دستگاه اجرایی یا سایر اشخاص متقاضی، از مالک اختراع، درخواست بهره‌برداری نموده، ولی نتوانسته‌اند اجازه‌ بهره‌برداری را در شرایط و مدت زمان متعارف تحصیل نمایند.
3- دلایل و مدارک مثبته در راستای توانایی استفاده متقاضی پروانه بهره‌برداری اجباری از اختراع
تبصره – درخواست‌هایی که از سوی دستگاههای اجرایی ارائه می‌شود، باید به امضای بالاترین مقام آن دستگاه رسیده ‌باشد.

ماده 42

دبیرخانه پس از دریافت درخواست پروانه‌ بهره‌برداری اجباری، حداکثر ظرف ده‌روز موضوع را به مالک اختراع ابلاغ می‌کند. مالک اختراع می‌تواند حداکثر ظرف سی‌روز نظرات و دلایل خود را به‌صورت مکتوب به دبیرخانه تحویل دهد. این نظرات و دلایل در دبیرخانه به ثبت رسیده و برای تصمیم‌گیری به هیات موضوع ماده (40) این قانون تسلیم می‌شود.

ماده 43

دبیرخانه هیات موضوع ماده (40) این قانون، حداقل ده‌روز پیش از تشکیل جلسه‌ هیات، زمان آن ‌را به متقاضی پروانه بهره‌برداری اجباری و مالک اختراع اطلاع می‌دهد. اشخاص مذکور می‌توانند در جلسه حضور پیدا کنند. هیات با ملاحظه‌ دلایل و مستندات ذی‌نفعان و استماع اظهارات آنها در صورت حضور در جلسه، تصمیم مقتضی را اتخاذ و به آنها ابلاغ می‌نماید.

ماده 44

در صورت اعطای پروانه‌ بهره‌برداری اجباری، هیات موضوع ماده (40) این قانون، باید مبلغ مناسب (با اخذ نظر سه کارشناس رسمی دادگستری در حوزه ارزش‌گذاری با انتخاب قاضی عضو هیات)، شرایط بهره‌برداری، هویت بهره‌بردار، مدت بهره‌برداری، اقدامات اجرایی، مدت زمان لازم برای انجام اقدامات اجرایی توسط بهره‌بردار، محدوده‌ جغرافیایی و موارد مجاز استفاده از اختراع را دقیقاً مشخص نماید. پرداخت هزینه کارشناسان موضوع این ماده به‌عهده‌ بهره‌بردار است. استفاده از پروانه‌ بهره‌برداری اجباری منوط به تادیه‌ هزینه بهره‌برداری به دارنده‌ گواهینامه‌ اختراع و در صورت عدم امکان تادیه، تودیع آن به صندوق دادگستری است. پروانه‌ بهره‌برداری اجباری نمی‌تواند حق بهره‌برداری برای دارنده‌ مجوز اجباری را به‌صورت انحصاری مقرر کند.

ماده 45

در صورتی که به تشخیص هیات موضوع ماده (40) این قانون، فوریت مصالح ملی و منافع عمومی اقتضاء کند، رعایت شرایط مقرر در بند (2) ماده (41)، مواد (42) و (43) و ذیل ماده (44) (پرداخت هزینه بهره‌برداری) این قانون و نیز رعایت مواعد مربوط، لازم نیست. تصمیم هیات در این مورد، بلافاصله به‌ اجرا در می‌آید و دبیرخانه آن ‌را ظرف بیست‌روز به مالک اختراع ابلاغ می‌کند.
تبصره – در صورت اجرای این ماده، هزینه بهره‌برداری موضوع ماده (44) این قانون ظرف حداکثر دوماه پس از صدور پروانه بهره‌برداری اجباری به دارنده گواهینامه اختراع پرداخت می‌شود.

ماده 46

مرجع ثبت، تصمیم هیات موضوع ماده (40) این قانون، مبنی ‌بر اعطای پروانه‌ بهره‌برداری اجباری، تغییر یا لغو آن را ثبت و به مالک اختراع و سایر اشخاص ذی‌نفع ابلاغ نموده و برای عموم منتشر می‌کند.

ماده 47

هیات موضوع ماده (40) این قانون، می‌تواند بنا به درخواست مالک اختراع یا دارنده‌ پروانه‌ بهره‌برداری اجباری و پس از استماع اظهارات طرفین یا یکی از آنها، تصمیم خود مبنی‌بر بهره‌برداری اجباری از اختراع را تا حدی که اوضاع و احوال اقتضاء کند، تغییر دهد.

ماده 48

چنانچه مالک اختراع ادعا کند که شرایط و اوضاع و احوالی که باعث صدور پروانه‌ بهره‌برداری اجباری شده، دیگر وجود ندارد و یا اینکه ادعا نماید بهره‌بردار نتوانسته است طبق مفاد تصمیم هیات موضوع ماده (40) این قانون و شرایط آن عمل کند، درخواست لغو پروانه‌ بهره‌برداری اجباری را همراه با مدارک و مستندات مربوط، به دبیرخانه‌ هیات مذکور تسلیم می‌کند. دبیرخانه موظف است حداکثر ظرف ده روز از تاریخ تسلیم درخواست، مراتب را همراه با دلایل به بهره‌بردار اعلام کند تا اگر او پاسخی داشته باشد، ظرف سی‌روز به دبیرخانه اعلام نماید. دبیرخانه باید اظهارات طرفین را به ‌انضمام مدارک و مستندات ارائه‌شده، برای اتخاذ تصمیم به هیات مذکور ارسال کند. هیات پس از استماع اظهارات مالک اختراع و شخص بهره‌بردار و بالاترین مقام دستگاه اجرایی، حسب مورد راجع ‌به رد تقاضای مالک اختراع یا لغو پروانه‌ بهره‌برداری اجباری تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌کند.

ماده 49

حق ناشی از پروانه‌ بهره‌برداری اجباری از اختراع موضوع بندهای (1)، (2) و (3) ماده (39) این قانون، به‌طور مستقل، قابل واگذاری نیست و باید همراه با شرکت یا کسب‌وکار دارنده مجوز اجباری از طرف هیات موضوع ماده (40) این قانون یا به‌همراه قسمتی از شرکت یا کسب‌وکاری که اختراع در آن بهره‌برداری می‌شود، منتقل گردد.

ماده 50

هیات موضوع ماده (40) این قانون باید با حضور همه اعضاء، تشکیل شده و با اکثریت آرای حاضران که عضو قاضی جزء آن باشد تصمیم‌گیری کند.

ماده 51

چنانچه شرایط مقرر در بند (4) ماده (39) این قانون وجود داشته باشد، مرجع ثبت با اخذ هزینه‌ مربوط، به درخواست مالک اختراع موخّر، پروانه‌ بهره‌برداری از اختراع مقدم را جهت بکارگیری در اختراع موخّر، بدون موافقت مالک آن صادر می‌کند. اگر پروانه‌ بهره‌برداری بدون موافقت مالک اختراع مقدم صادر شود، مرجع ثبت به درخواست وی، پروانه‌ بهره‌برداری از اختراع موخّر را نیز بدون موافقت مالک آن صادر می‌نماید. درخواست مذکور باید همراه با دلایل و مدارکی باشد که به‌موجب آن ثابت شود متقاضی از مالک اختراع درخواست بهره‌برداری نموده، ولی نتوانسته است اجازه‌ بهره‌برداری را در شرایط و مدت زمان متعارف تحصیل نماید. مرجع ثبت پس از دریافت درخواست صدور پروانه‌ بهره‌برداری اجباری، آن ‌را در دفتری مخصوص ثبت و ظرف ده‌روز از زمان دریافت، همراه با دلایل، مدارک و مستندات به مالک اختراع مقدم ابلاغ می‌نماید. مالک اختراع مقدم باید نظرات، دلایل و مدارک خود را ظرف بیست‌روز از تاریخ ابلاغ، به مرجع ثبت تسلیم نماید. مرجع ثبت پس از ملاحظه‌ دلایل و مستندات طرفین، در مورد اعطای پروانه‌ بهره‌برداری اجباری تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌کند. تصمیم‌گیری در خصوص اجرای این ماده به‌عهده هیات موضوع ماده (40) این قانون می‌باشد.
تبصره1- در صورت اعتراض به تصمیم هیات موضوع ماده (40) این قانون، تا قبل از نهایی شدن تصمیم مرجع صالح قضایی در این مورد، پروانه بهره‌برداری اجباری صادرشده معلق می‌ماند.
تبصره2- انتقال پروانه‌ بهره‌برداری اجباری از اختراع مقدم، فقط همراه با اختراع موخر و انتقال پروانه‌ بهره‌برداری اجباری از اختراع موخّر فقط همراه با اختراع مقدم امکان‌پذیر است.

ماده 52

در تصمیم مربوط به صدور هریک از پروانه‌های بهره‌برداری اجباری از اختراع مقدم یا موخّر باید حدود و کاربرد پروانه، هزینه‌ متناسبی که باید به مالک اختراع مورد نظر پرداخت شود و نیز شرایط پرداخت تعیین گردد. هریک از طرفین می‌تواند با اثبات اینکه بهره‌بردار نتوانسته است طبق مفاد تصمیم مذکور و شرایط آن عمل کند، درخواست لغو پروانه‌ بهره‌برداری اجباری را همراه با مدارک و مستندات مربوط، به مرجع ثبت تسلیم ‌کند. هیات موضوع ماده (40) این قانون با احراز عدم رعایت مفاد تصمیم و شرایط آن، پروانه بهره‌برداری اجباری را لغو می‌کند.
تبصره – مالک اختراع و دارنده‌ پروانه‌ بهره‌برداری اجباری می‌توانند نسبت به میزان هزینه‌ تعیین‌شده برای صدور پروانه‌ بهره‌برداری اجباری، ظرف بیست‌روز از تاریخ ابلاغ تصمیم هیات موضوع ماده (40) این قانون، در مراجع صالح قضایی اعتراض کنند. این اعتراض، مانع از بهره‌برداری از پروانه‌ بهره‌برداری اجباری نیست.
ماده‌53 – بهره‌برداری اجباری از اختراع، محدود به هدفی است که در پروانه‌ بهره‌برداری اجباری آمده است و مشروط به پرداخت هزینه‌ بهره‌برداری به مالک اختراع می‌باشد.

❯ بند دوم – جنبه‌های معنوی حقوق ناشی از اختراع

ماده 54

جنبه‌های معنوی حقوق ناشی از اختراع، شامل موارد زیر است:
1- ذکر نام پدیدآورنده‌ اختراع به‌عنوان مخترع: فرد یا افراد مخترع حق دارند که نام آنها به‌عنوان مخترع، در گواهینامه‌ اختراع ذکر شود، حتی اگر حقوق مادی ناشی از ثبت اختراع، متعلق به دیگری باشد. با وجود این، مخترع می‌تواند به‌صورت کتبی، عدم ذکر نام خود را به‌عنوان مخترع، از مرجع ثبت درخواست کند. در این صورت، نام او در گواهینامه‌ اختراع درج نمی‌شود.
2- بهر ه‌مندی از تقدیر و جایزه: تقدیر، پاداش، جایزه نقدی و امتیازاتی که به هر ‌نحو به اختراع به‌عنوان دستاورد علمی تعلق می‌گیرد، متعلق به مخترع است؛ حتی اگر حقوق مادی ناشی از ثبت اختراع، متعلق به دیگری باشد.

ماده 55

هرگونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی‌بر اینکه نام شخص دیگری به‌عنوان مخترع در گواهینامه‌ اختراع ذکر گردد، فاقد اثر است.

ماده 56

حق معنوی ناشی از اختراع، دائمی است. دارنده‌ حق معنوی همواره مخترع است، اما دارنده‌ حقوق مادی ناشی از گواهینامه‌ اختراع ممکن است شخصی غیر از مخترع باشد.

❯ مبحث پنجم – واگذاری حق اختراع

ماده 57

حقوق مادی ناشی از تسلیم اظهارنامه‌ مربوط به اختراع یا اختراع ثبت‌شده، قابل نقل و انتقال است و مالک اختراع می‌تواند حقوق مادی خود را به هر ‌نحو، از قبیل انتقال مالکیت، تفویض اجازه بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری مشترک، اعمال کند. در انتقال مالکیت حق اختراع یا انتقال حق مالکیت ناشی از تسلیم اظهارنامه، تمام حقوقی که حسب مورد، به‌موجب گواهینامه‌ اختراع یا تسلیم اظهارنامه‌ مربوط ایجاد می‌شود، تا زمانی‌که اختراع دارای اعتبار قانونی است به دیگری واگذار می‌گردد.
تبصره1- در صورت سکوت قرارداد، اجازه بهره‌برداری به دیگری، مانع اعطای اجازه بهره‌برداری به اشخاص دیگر نخواهد بود.
تبصره2- در طول مدت قرارداد، انتقال‌گیرنده، حق واگذاری حقوق خود به غیر را ندارد مگر آنکه خلاف آن شرط شده ‌باشد.

ماده 58

تمام قراردادهای راجع ‌به انتقال مالکیت اختراع ثبت‌شده یا انتقال حقوق ناشی از تسلیم اظهارنامه‌ آن یا اجازه‌ بهره‌برداری از آنها باید در دفتر اسناد رسمی به ثبت برسد و خلاصه‌ آن در پشت (ظَهر) گواهینامه‌ اختراع درج شود. سردفتر اسناد رسمی پس از استعلام اصالت گواهینامه‌ اختراع و احراز هویت طرفین، نسبت به تنظیم سند رسمی اقدام می‌کند. سردفتر اسناد رسمی، قراردادهای تنظیم‌شده را جهت ثبت در دفاتر مربوط و انتشار مراتب آن، به‌صورت الکترونیکی برای مرجع ثبت ارسال می‌کند. تاثیر این موارد بر اشخاص ثالث، منوط به رعایت این ماده است‌.
تبصره1- دفترخانه‌ اسناد رسمی برای تنظیم قراردادهای انتقال حقوق ناشی از اختراع یا اعطای مجوز بهره‌برداری، پس از دریافت هزینه‌ مربوط، باید نسبت به آخرین وضعیت اختراع یا اظهارنامه‌ آن از مرجع ثبت استعلام و در صورت وجود یکی از موارد زیر از تنظیم قرارداد خودداری نماید:
1- درخواست، مربوط به اختراعی باشد که قبلاً به‌صورت انحصاری واگذار شده ‌است.
2- حقوق مادی ناشی از اختراع، توقیف شده ‌باشد.
3- هزینه‌ سالانه‌ گواهینامه‌ اختراع، پرداخت نشده یا مدت آن منقضی شده ‌باشد.
تبصره2- در صورتی که انتقال مالکیت و یا واگذاری حقوق مربوط به اختراع در بازار اوراق بهادار یا بهابازار (بورس) کالا با رعایت قوانین و مقررات مربوط و با رعایت حکم تبصره (1) این ماده انجام گرفته باشد، رعایت تشریفات مذکور در این ماده الزامی نیست، لکن در این موارد پس از قطعی شدن معاملات، مراتب واگذاری و قرارداد تنظیمی باید جهت ثبت در دفاتر مربوط و انتشار مراتب آن، از سوی مرجع ذی‌ربط در بازار مربوط، به‌صورت الکترونیکی و برخط به مرجع ثبت اطلاع داده شود.
تبصره3- مرجع ثبت، مفاد قراردادهای انتقال و بهره‌برداری را به‌صورت محرمانه، حفظ ولی نقل و انتقال و اجازه بهره‌برداری را ثبت و آگهی می‌کند.

ماده 59

در صورت فوت دارنده‌ گواهینامه اختراع و باقی ‌بودن مدت اعتبار آن، حقوق ناشی از ثبت اختراع به ورثه منتقل می‌شود. در این ‌صورت، مرجع ثبت به درخواست ورّاث یا یکی از آنها و پس از دریافت هزینه‌ مربوط، نام ورثه یا موصی‌له را به‌عنوان دارنده‌ حق در مرجع ثبت قید کرده و مراتب را با ذکر میزان سهم هر یک، در دفتر ثبت اختراعات، ثبت و منتشر می‌کند.

ماده 60

پرداخت هزینه‌ سالانه‌ یا دوره‌ای ثبت اختراع به‌عهده‌ دارنده حق مادی ناشی از اختراع می‌باشد و در صورت عدم پرداخت توسط مالک، دارنده مجوز بهره‌برداری می‌تواند نسبت به پرداخت هزینه‌های مذکور اقدام کند.

ماده 61

جنبه‌های معنوی حقوق ناشی از اختراع، قابل انتقال نیست.

❯ مبحث ششم – زوال حق اختراع

ماده 62

حقوق انحصاری ناشی از اختراع ثبت‌شده، در این موارد زایل می‌شود:
1- انقضای مدت اعتبار گواهینامه
2- اعراض
3- عدم پرداخت هزینه‌ سالانه یا دوره‌ای
4- ابطال گواهینامه یا ابطال بخشهایی از ادعاهای مربوط
تبصره – زوال جزئی حق اختراع در این بند، محدود به همان ادعا یا ادعاها است.

ماده 63

پس از زوال حق اختراع، هر شخصی مجاز است در چهارچوب مقررات مربوط، از اختراع بهره‌برداری کند. با زوال حق اختراع، حقوق معنوی ناشی از اختراع جز در مورد بند (4) ماده (62) این قانون، به قوت خود باقی است.

ماده 64

مالک اختراع می‌تواند با تسلیم اعراض‌نامه به مرجع ثبت، از حقوق خود نسبت به اختراع ثبت‌شده اعراض نماید. اعراض می‌تواند کلی یا جزئی بوده و نسبت به کل گواهینامه اختراع یا یک یا چند ادعا باشد. اثر اعراض از زمان تسلیم درخواست اعراض به مرجع ثبت است.
تبصره1- اعراض مالک اختراع از حقوق خود نسبت به اختراع ثبت‌شده، مشروط به این است که حقوق مذکور از سوی مراجع قضایی توقیف نشده یا متعلّق حق غیر قرار نگرفته باشد.
تبصره2- در مورد موضوع بند (4) ماده (39) این قانون، دارنده پروانه بهره‌برداری اجباری از اختراع موخّر، نمی‌تواند بدون اجازه دارنده گواهینامه اختراع مقدم از حق اختراع اعراض نماید. در این حالت، مراتب اعراض باید به‌صورت کتبی و همراه با رضایت ذی‌نفع به مرجع ثبت اعلام گردد.
تبصره3- مرجع ثبت، درخواست مزبور را به ذی‌نفعان ثبت اختراع، اعلام و پس از دریافت هزینه مربوط، آن ‌را منتشر می‌نماید.
تبصره4- اعراض مالک اختراع از حقوق خود نسبت به اختراع ثبت‌شده، مانع طرح یا ادامه رسیدگی به دعوای ابطال گواهینامه اختراع نمی‌شود.

ماده 65

برای صیانت از حقوق دارنده اظهارنامه و یا دارنده گواهینامه ثبت اختراع، پرداخت هزینه تمدید آن به مرجع ثبت بعد از گذشت دو سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه آغاز شده و سپس به‌طور سالانه یا دوره‌ای و در بازه زمانی دو ماه پیش از اتمام اعتبار آن ادامه می‌یابد. تاخیر در پرداخت این هزینه، مشروط به پرداخت جریمه معادل دو برابر هزینه تمدید آن، حداکثر تا شش‌ماه مجاز است؛ در غیر این‌صورت اظهارنامه مسترد، تلقی شده یا گواهینامه اختراع، فاقد اعتبار می‌گردد و مرجع ثبت موظف است مراتب بی‌اعتباری گواهینامه اختراع را ظرف چهل و پنج روز منتشر نماید.
تبصره1- میزان اقساط سالانه یا دوره‌ای اختراع در آیین‌نامه اجرایی این قانون تعیین می‌شود و اقساط آتی اختراعاتی که پیش از تصویب این قانون و آیین‌نامه اجرایی آن ثبت شده‌اند، مطابق با تعرفه‌های جدید محاسبه می‌گردد.
تبصره2- دارنده اظهارنامه یا گواهینامه ثبت اختراع می‌تواند هزینه دوره پنج ‌سال را یک‌جا پرداخت کند.
تبصره3- در صورتی که انتشار پیش از موعد مطابق ماده (27) این قانون صورت پذیرد و بنا به سایر دلایل، ثبت اختراع قبل از دوسال از تاریخ تسلیم اظهارنامه انجام شود، حق‌الثبت اولیه باید به‌صورت یکجا و پیش از موعد پرداخت گردد.
تبصره4- مرجع ثبت مکلف است یک ‌ماه قبل از سررسید پرداخت اقساط سالانه مذکور در این ماده، برای پرداخت هزینه تمدید اعتبار، به‌نحو مقتضی، مراتب لزوم پرداخت هزینه را به اطلاع دارنده گواهینامه ثبت اختراع برساند.

ماده 66

اگر گواهینامه اختراع به‌طور مشترک در مالکیت دو یا چند شخص باشد، هزینه تمدید گواهینامه اختراع بر عهده همه مالکان بر ‌اساس سهم هر یک از آنها است. اگر تنها برخی از مالکان گواهینامه اختراع هزینه تمدید را بپردازند، می‌توانند نسبت به سهم مالکان دیگر به آنها رجوع کنند.

ماده 67

دادگاه در موارد زیر نسبت به ابطال گواهینامه اختراع اقدام می‌نماید:
1- گواهینامه برای یکی از موارد مذکور در ماده (4) این قانون صادر شده باشد.
2- محرز شود شرایط ماهوی اختراع در زمان تسلیم اظهارنامه وجود نداشته است.
3- افشای موثر مطابق ماده (17) این قانون انجام نشده باشد.
4- گواهینامه اختراع به شخصی اعطاء شده باشد که مستحق اعطای گواهینامه اختراع نبوده است.
5 – چهارسال از تاریخ تسلیم اظهارنامه اختراع و یا سه ‌سال از تاریخ ثبت اختراع هرکدام که طولانی‌تر باشد گذشته و دارنده گواهینامه بدون عذرموجه، اقدام موثری جهت ساخت یا استفاده از آن در ایران انجام نداده باشد.
6 – دامنه حمایت، از طریق ت غییرغیرموجّه گواهینامه اختراع، توسعه یافته باشد.
تبصره1- درخصوص منابع و اجزای ژنی (ژنتیکی) و زیستی قابل ثبت در چهارچوب این قانون علاوه بر موارد مذکور، ارائه اطلاعات غیرواقعی در خصوص مبدا جغرافیایی یا محل نگهداری و یا نحوه دسترسی به منبع ژنی (ژنتیکی) مورد استفاده و همچنین عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط به نحوه دسترسی به منابع ژنی (ژنتیکی) از موجبات ابطال گواهینامه‌ اختراع است.
تبصره2- هر شخصی می‌تواند ابطال گواهینامه اختراع و یا ابطال یک ادعا یا بخشی از ادعاهای مربوط را از مرجع صالح قضایی درخواست نماید. در صورت ابطال، ‌اثر آن از تاریخ تسلیم اظهارنامه است، بجز ابطال به دلیل بند (5) این ماده که در این صورت اثر ابطال از تاریخ صدور حکم قطعی می‌باشد.
تبصره3- در خصوص بند (6)، دادگاه تنها به ابطال آن بخش از گواهینامه که از تغییر غیرموجّه ناشی شده است حکم می‌دهد. در این مورد اثر ابطال از تاریخ تغییر است.

ماده 68

در صورتی که رای صادرشده در مورد ابطال گواهینامه اختراع قطعی شود، به مرجع ثبت ابلاغ می‌گردد تا آن‌ را ثبت و منتشر نماید.

ماده 69

در صورت زوال حق اختراع به‌موجب هر یک از موارد مندرج در ماده (62) این قانون، هزینه ثبت و سایر هزینه‌های پرداخت‌شده مسترد نمی‌گردد.

❯ مبحث هفتم – نقض حق اختراع و ضمانت‌اجرای آن

ماده 70

انجام هرگونه فعالیتی که حقوق انحصاری مالک گواهینامه اختراع یا قائم‌مقام او را تضییع کند، نقض حق اختراع محسوب می‌شود، مشروط بر اینکه این اقدامات پس از تاریخ ثبت اختراع، صورت پذیرد.
تبصره – انجام هریک از موارد مندرج در ماده (38) این قانون، نقض حق اختراع محسوب نمی‌شود.

ماده 71

در دعاوی مربوط به نقض حق اختراع، در صورتی که اختراع به‌صورت فراورده باشد، بار اثبات نقض بر عهده‌ مدعی نقض است، اما اگر اختراع به‌صورت فرایند دستیابی به یک فراورده بوده و دلایل متقن از جمله نظریه کارشناسی اطمینان‌آور وجود داشته باشد که ممکن است، فراورده به دست آمده از طریق فرایند مزبور ساخته شده و با تلاش‌های معقول فرایندی که واقعاً استفاده شده قابل احراز نباشد، در دعاوی مدنی، بار اثبات عدم تولید فراورده از طریق آن فرایند بر عهده خوانده دعوای نقض می‌باشد. در این حالت، چنانچه خوانده برای اثبات ادعای خود، اسناد و مدارک یا اسرار تولیدی یا تجاری به دادگاه یا کارشناس رسمی دادگستری ارائه نماید، افشای آن ممنوع است و مرتکب علاوه بر جبران خسارت، به حداکثر مجازات مقرر برای افشای اسرار تجاری محکوم می‌شود و اجرای مجازات مذکور قابل تعلیق نیست.

ماده 72

در صورت اثبات نقض حق اختراع، مرتکب به تقاضای هر یک از ذی‌نفعان باید تمام خساراتی که در نتیجه این نقض وارد ‌شده ‌است، از قبیل منافع ممکن‌الحصولی که صدق اتلاف می‌کند را جبران نماید.

ماده 73

در هر مرحله از مراحل رسیدگی در دعاوی حقوقی و کیفری راجع ‌به حقوق حاصل از ثبت اختراع، معترض می‌تواند از مرجع قضایی که دعوا در آنجا مطرح شده صدور قرار تامین خواسته و دستور توقیف فراورده‌های ناقض حقوق ادعایی و نیز صدور دستور موقت نسبت به عدم ساخت، فروش یا ورود این فراورده‌ها را درخواست کند. در صورتی که فراورده‌های مورد ادعا در گمرک باشد، ماموران گمرک یا ضابطان، قرار یا دستور فوق را اجرا می‌کنند.
تبصره – رسیدگی به درخواست‌های مذکور در این ماده مطابق قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379/01/21 انجام می‌شود.

❯ فصل دوم – نمونه اشیاء مصرفی

ماده 74

نمونه‌ اشیاء مصرفی عبارت است از راه‌حلهای جدید فنی در رابطه با شکل و ساختار محصول یا ترکیبی از آنها که موجب بهبود عملکرد آن می‌شود. نمونه شیءمصرفی، زمانی قابل ثبت است که جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد.
تبصره1- حمایت از نمونه اشیاء مصرفی، منحصر به فراورده‌ها بوده و شامل فرایندها نمی‌شود.
تبصره2- حمایت از نمونه‌ اشیاء مصرفی، شامل فراورده‌های مواد شیمیایی، مواد مرکب و چندسازه نمی‌باشد.

ماده 75

گواهینامه‌ نمونه‌ اشیاء مصرفی، سندی است که ‌مرجع ثبت مالکیت صنعتی برای نمونه اشیاء مصرفی صادر نموده و نشان‌دهنده‌ حقوق انحصاری مندرج در این قانون برای دارنده‌ آن است.

ماده 76

مدت اعتبار گواهینامه‌ نمونه‌ اشیاء مصرفی، سه‌سال پس از تاریخ تسلیم اظهارنامه است. دارنده‌ گواهینامه‌ نمونه شیء ‌مصرفی می‌تواند با پرداخت هزینه‌ مربوط، تمدید اعتبار گواهینامه را برای یک دوره‌ سه‌ساله‌ دیگر درخواست نماید. این درخواست باید حداکثر ظرف شش‌ماه قبل از انقضای مدت اعتبار ثبت نمونه ‌شیء ‌مصرفی در هر دوره مطرح شود. در صورت عدم درخواست در مدت مذکور، درخواست تمدید، حداکثر ظرف شش ‌ماه پس از پایان اعتبار گواهینامه‌ نمونه ‌شیء مصرفی با پرداخت جریمه‌ تاخیر معادل دو ‌برابر حق‌الثبت امکان‌پذیر است، در غیر این‌صورت، اعتبار گواهینامه‌ نمونه شیء مصرفی خاتمه می‌یابد.
تبصره – مرجع ثبت مکلف است یک ‌ماه قبل از انقضای اعتبار گواهینامه در این ماده، به نحو مقتضی مراتب لزوم پرداخت هزینه تمدید اعتبار را به اطلاع دارنده گواهینامه نمونه شیء‌ مصرفی برساند.

ماده 77

در صورتی که موضوع نمونه شیء مصرفی، افزوده یا اصلاح فنی در یک اختراع باشد، بهره‌برداری از آن نمونه شیء مصرفی منوط به اجازه‌ دارنده‌ حق اختراع است.

ماده 78

هزینه‌ صدور گواهینامه نمونه شیء مصرفی، سی‌درصدِ (30%) هزینه‌ صدور گواهینامه اختراع است، لکن هزینه‌های سالانه یا دوره‌ای تمدید، همانند اختراع است.

ماده 79

متقاضی ثبت اختراع در زمان بررسی تقاضای ثبت اختراع می‌تواند درخواست ثبت خود را به‌عنوان نمونه شیء مصرفی تغییر دهد. همچنین در صورتی که تقاضای ثبت اختراع به‌صورت کلی یا جزئی رد شود، متقاضی می‌تواند ظرف بیست روز پس از ابلاغ تصمیم مرجع ثبت، تقاضای خود را مبنی ‌بر ثبت به‌عنوان نمونه شیء مصرفی به مرجع ثبت تسلیم کند. در این‌صورت، زمان حمایت از اظهارنامه‌ نمونه شیء مصرفی، همان زمان تسلیم اظهارنامه‌ اولیه می‌باشد.
تبصره1- در صورت تغییر درخواست ثبت از اختراع به نمونه شیء مصرفی، مابه‌التفاوت هزینه‌ها مسترد نمی‌شود.
تبصره2- متقاضی ثبت نمونه شیء مصرفی تا قبل از تصمیم مرجع ثبت نسبت به رد یا قبول اظهارنامه می‌تواند با پرداخت مابه‌التفاوت هزینه‌ها درخواست ثبت خود را به‌عنوان اختراع تغییر دهد، مشروط بر آنکه شرایط ماهوی لازم برای ثبت اختراع را داشته باشد.
تبصره3- تقدیم هم‌زمان اظهارنامه نمونه شیء مصرفی و اظهارنامه اختراع امکان‌پذیر است.

ماده 80

پس از تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت، در صورت وجود شرایط شکلی و عدم وجود سابقه‌ ثبت در مورد نمونه شیء مصرفی موضوع تقاضا، مرجع مذکور ظرف دو ماه نظر خود مبنی بر پذیرش اظهارنامه را به متقاضی ابلاغ می‌کند؛ در غیر این‌صورت، با رعایت ماده (23) این قانون، اظهارنامه را رد می‌کند.

ماده 81

مفاد مواد (3) تا (10)، تبصره (2) ماده (12)، مواد (13) تا (15)، (20) تا (25)، (29) تا (33)، (35)، (36)، (38)، بندهای (1) تا (3) ماده (39)، مواد (40) تا (50)، (53) تا (63)، ماده (64) و تبصره‌های (1) و (3) آن، مواد (65) تا (70)، صدر ماده (71) و مواد (72) و (73) این قانون، حسب مورد در خصوص نمونه شیء مصرفی نیز مجری است.
تبصره1- تمام مهلت‌های مربوط به ثبت نمونه شیء مصرفی، نصف مواعد ذکرشده در مورد فرایند ثبت اختراعات است. مهلت‌های ده‌روزه، مشمول این تبصره نمی‌شود.
تبصره2- مدت حق تقدم موضوع معاهده (کنوانسیون) پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی در خصوص نمونه شیء مصرفی دوازده ماه می‌باشد.

❯ فصل سوم – طرحهای صنعتی

ماده 82

از نظر این قانون‌، هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها یا هر دو و هرگونه شکل سه‌بعدی با خطوط‌، رنگها و یا بدون آنها، به‌گونه‌ای که چنین ترکیب یا شکل به یک فراورده‌ صنعتی یا محصولی از صنایع دستی، شکل ظاهری و بصری خاصی را بدهد، طرح صنعتی است‌.

ماده 83

موارد زیر از مصادیق طرح صنعتی موضوع این قانون نبوده و از حیطه‌ حمایت از طرح صنعتی خارج است:
1- طرحهای حاوی نمادها یا نشانه‌های رسمی دولتی
2- روشها و اصول مربوط به طراحی صنعتی
3- طرحهای مغایر با موازین شرعی، نظم عمومی و یا اخلاق حسنه
4- تغییر در ابعاد کالاهای موجود
5 – طرحهایی که عین یا به طرز گمراه ‌کننده‌ای حاوی یا شبیه علامت تجاری ثبت‌شده دیگری باشند.
6 – طرحی که صرفاً عملکرد فنی داشته ‌باشد و شکل جدیدی را برای یک فراورده یا محصول ارائه ندهد.
7- قطعات وابسته در طرحهای مرکب (لوازم یدکی)
تبصره – آن بخش از طرح صنعتی که تنها راه دسترسی به یک نتیجه فنی محسوب می‌شود، مشمول حمایت این فصل از قانون نمی‌شود.

ماده 84

طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و اصیل باشد.
تبصره1- منظور از جدید بودن این است که از طریق انتشار به‌طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه‌ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.
تبصره2- منظور از اصیل بودن به این معنا است که به‌طور مستقل به‌وسیله طراح پدید آمده و روگرفت (کپی) یا تقلید از طرحهای موجود نباشد.

ماده 85

اظهارنامه‌ ثبت طرح صنعتی باید بر ‌اساس برگه مخصوصی که مطابق آیین‌نامه‌ اجرایی این قانون تهیه می‌شود، به زبان فارسی تکمیل و پس از درج تاریخ، امضا شود و شامل موارد زیر باشد:
1- اطلاعات هویتی متقاضی یا نماینده‌ او
2- اطلاعات هویتی طراح
3- عنوان طرح صنعتی و مشخصات نگاشتاری (گرافیکی) تشکیل‌دهنده‌ آن
4- تعیین طبقه‌ طرح صنعتی بر اساس طبقه‌بندی بین‌المللی طرحهای صنعتی
5 – تاریخ، محل و شماره‌ اظهارنامه یا گواهینامه‌ طرح صنعتی در خارج از کشور (در صورت درخواست حق تقدم)
6 – اطلاعات مربوط به اظهارنامه‌ اصلی (در صورت تکمیلی بودن طرح صنعتی)
7- تعیین نوع فراورده یا محصولی که ثبت طرح صنعتی برای آن درخواست شده است.
8 – تعیین پیوست‌ها

ماده 86

مدارک زیر باید به اظهارنامه پیوست شود:
1- مدرک هویت متقاضی و طراح
2- نمونه‌ شکل یا تصویر نگاشتاری (گرافیکی) یا نمونه‌ ترسیم‌شده از جوانب مختلف طرح مورد تقاضای حمایت
3- تسلیم نمونک (ماکت) یا نمونه‌ واقعی طرح، در صورت درخواست مرجع ثبت
4- توصیف طرح و تعیین کالاهایی که طرح صنعتی بر روی آنها اجرا می‌شود.
5 – درخواست کتبی مبنی ‌بر عدم ذکر نام طراح، در صورتی که او بخواهد نامش در اظهارنامه درج نشود.
6 – مدرک مربوط به حق تقدم که باید هم‌زمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف یک ‌ماه از آن تاریخ تسلیم شود (در صورت درخواست حق تقدم).
7- رسید مربوط به پرداخت هزینه‌های قانونی

ماده 87

دو یا چند طرح صنعتی مربوط به یک طبقه از طبقه‌بندی بین‌المللی و یا یک مجموعه یا ترکیبی از اجزاء، ولو مربوط به طبقات مختلف باشند، چنانچه با هم استعمال گردند را می‌توان با پرداخت هزینه جداگانه در یک اظهارنامه قید و به مرجع ثبت تسلیم نمود.
تبصره – در فرضی که اظهارنامه حاوی طرحهای صنعتی متعدد است، تصاویر یا اشکال یا نمونه اشیاء باید به‌صورت جداگانه ارائه شود.

ماده 88

مرجع ثبت، تاریخ تقاضا را همان تاریخ دریافت اظهارنامه محسوب می‌کند، در صورتی که اظهارنامه دارای نواقصی باشد جهت اصلاح و تکمیل آن یک‌ماه مهلت داده خواهد شد، مشروط بر اینکه حداقل شرایط لازم برای پذیرش اظهارنامه شامل تقاضای صریح یا ضمنی ثبت، مشخصاتی که شناخت هویت متقاضی یا نماینده وی و تماس با ایشان را ممکن سازد و نمایش‌ نگاشتاری (گرافیکی) طرح صنعتی را دارا باشد. در صورتی که اظهارنامه دارای نواقصی باشد و جهت اصلاح مهلت داده شود، تاریخ دریافت اصلاحات، تاریخ تقاضا محسوب می‌شود.
تبصره – اگر اظهارنامه فاقد شرایط فوق باشد، مرجع ‌ثبت، اظهارنامه را رد کرده و در صورت دسترسی به اطلاعات تماس متقاضی یا نماینده وی، مراتب را به وی اعلام می‌کند.

ماده 89

پس از تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت، تاریخ تقاضا و حسب مورد، شماره‌ طبقه‌بندی ملی یا بین‌المللی طرحهای صنعتی روی آن قید می‌شود. در صورت وجود شرایط شکلی، کارشناسان ذی‌ربط حداکثر ظرف چهارماه، شرایط مندرج در مواد (82)، (83) و (84) این قانون را مورد بررسی قرار می‌دهند و نتیجه این بررسی به متقاضی ابلاغ می‌شود. متقاضی می‌تواند ظرف یک‌ماه به گزارش کارشناسی پاسخ داده و دلایل خود را ارائه کند یا اینکه ظرف همان مدت، تغییراتی را در مضمون اظهارنامه انجام دهد، مشروط بر اینکه در نتیجه‌ این تغییرات، اطلاعات مندرج در اظهارنامه‌ جدید از حدود اظهارنامه‌ اولیه تجاوز نکند. مرجع ثبت، نظر نهایی خود مبنی ‌بر پذیرش یا عدم پذیرش اظهارنامه‌ مورد تقاضا را که کارشناسان ذی‌ربط با در نظر گرفتن دلایل و پاسخ متقاضی و دلایل ذی‌نفعان (در صورت ارائه) تدوین نموده‌اند، ظرف یک ‌ماه به متقاضی ابلاغ می‌کند. درصورت رد تقاضای ثبت، متقاضی می‌تواند با رعایت مفاد ماده (23) این قانون به این تصمیم اعتراض کند.

ماده 90

در صورت پذیرش اظهارنامه مطابق ماده (89) این قانون، مرجع ثبت، اظهارنامه و پیوست‌های مربوط به آن‌ را برای عموم منتشر می‌کند. متقاضی می‌تواند به‌صورت مکتوب از مرجع مذکور تقاضا کند، اظهارنامه و پیوست‌های مربوط به آن تا دوازده ‌ماه از تاریخ اظهارنامه منتشر نشود.
تبصره – مرجع ثبت مکلف است اظهارنامه‌هایی که به هر دلیل رد شده‌اند را نیز برای عموم منتشر نماید.

ماده 91

پس از انتشار عمومی اظهارنامه طبق ماده (90) این قانون، هر شخصی که نسبت به پذیرش اظهارنامه و پیوست‌های آن اعتراض داشته باشد، می‌تواند با رعایت مواد (29) تا (31) این قانون، ظرف دو ماه اعتراض خود را به مرجع ثبت تسلیم کند. مرجع ثبت، اعتراض‌های واصل‌شده را جهت رسیدگی و اتخاذ تصمیم نهایی به هیات موضوع ماده (23) این قانون ارجاع می‌دهد.

ماده 92

مدت اعتبار گواهینامه‌ طرح صنعتی، پنج‌سال پس از تاریخ تسلیم اظهارنامه است. دارنده‌ گواهینامه‌ طرح صنعتی می‌تواند با پرداخت هزینه‌ مربوط، تمدید اعتبار گواهینامه را برای دو دوره پنجساله‌ متوالی درخواست نماید.
تبصره – مرجع ثبت مکلف است یک‌ماه قبل از انقضای اعتبار گواهینامه در این ماده، به‌نحو مقتضی، مراتب لزوم پرداخت هزینه را به اطلاع دارنده گواهینامه طرح صنعتی برساند.

ماده 93

حقوق انحصاری ناشی از بهره‌برداری از طرح‌ صنعتی به‌شرح زیر می‌باشد:
1- ساخت
2- فروش
3- واردات اقلام حاوی آن طرح صنعتی
تبصره – مالک طرح صنعتی ثبت‌شده می‌تواند علیه هر شخصی که بدون موافقت او موارد مندرج در این ماده را برای مقاصد تجاری انجام دهد یا مرتکبِ عملی شود که عرفاً نقض حقوق مالک را در آینده فراهم آورد، در مرجع صالح قضایی اقامه‌ دعوا نماید.

ماده 94

مفاد مواد (2)، (3)، (5) تا (10)، تبصره (2) ماده (12)، (13)، (21) تا (25)، (32)، (33)، (35)، (36)، (38)، (54) تا (70)، (72) و (73) این قانون، حسب مورد در خصوص طرحهای صنعتی نیز مجری است.
تبصره – حق تقدم موضوع ماده (10) این قانون در مورد طرحهای صنعتی، شش‌ماه از تاریخ ثبت اظهارنامه است.

❯ فصل چهارم – علائم تجاری، علائم جمعی، علائم تاییدی و نام‌های تجاری

ماده 95

1- علامت تجاری: هر نشان قابل رویتی است که کالا‌ها یا خدمات اشخاص را از هم متمایز می‌سازد.
2- علامت جمعی: هر نشان قابل رویتی است که برای تمایز محصولات یا خدمات گروهی از اشخاص از محصولات و خدمات سایر اشخاص به کار می‌رود و تحت نظارت مالک علامت جمعی ثبت‌شده توسط اعضاء استفاده می‌شود. مالک علامت جمعی می‌تواند صنف، تعاونی، اتحادیه و مانند آن باشد.
3- علامت تاییدی: هر نشانه‌ای است که برای تایید کیفیت یا ویژگی محصولات یا خدمات یا شیوه تولید کالا یا اجرای خدمات به کار می‌رود و هر شخصی که تاییدیه دارنده علامت یا نماینده وی را به‌دست آورد، می‌تواند از آن علامت برای کالاها یا خدمات خود استفاده کند.
4- نام تجاری: هر اسم یا عنوانی که معرّف و مشخص‌کننده شخص حقیقی یا حقوقی عرضه‌کننده کالا یا خدمت می‌باشد.
تبصره – تمام مواد مربوط به علامت تجاری مقرر در این قانون، در مورد علامت جمعی و علامت تاییدی نیز مجری است، مگر در مواردی که قانون ترتیب دیگری مشخص کرده ‌باشد.

ماده 96

موارد زیر به‌عنوان علامت تجاری، قابل ثبت نیست:
1- علامتی که کالاها یا خدمات یک شخص را از کالاها یا خدمات اشخاص دیگر متمایز نسازد.
2- علامتی که مفاد آن یا بهره‌برداری از آن، خلاف موازین شرعی، قانونی و یا نظم عمومی بوده یا موجب وهن مقدسات دینی ‌گردد.
3- علامتی که موجب گمراهی عموم، به‌ویژه در مورد مبدا جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آنها از قبیل نوع، کیفیت، کمیت و قیمت شود.
4- علامتی که عین علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات در ایران معروف شده است‌.
5 – علامتی که عین، شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات یا برای کالاها یا خدمات مشابه در ایران معروف شده است، مشروط بر آنکه موجب گمراهی عموم شود.
6 – علامتی که شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات در ایران به ثبت رسیده یا ثبت آن تقاضا شده یا دارای حق تقدم است، مشروط بر آنکه موجب گمراهی عموم شود.
7- علامتی که عین، شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای کالاها یا خدمات دیگری در ایران معروف شده یا به ثبت رسیده یا ثبت آن تقاضا شده یا دارای حق تقدم است، مشروط بر آنکه موجب گمراهی گردد یا به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.
8 – علامتی که عین یا شبیه نشان نظامی‌، پرچم‌، یا سایر نشان‌های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به یک کشور، سازمان بین‌الدّولی یا سازمان‌هایی که تحت معاهده(کنوانسیون)های بین‌المللی تاسیس شده‌اند، بوده یا موارد مذکور یکی از اجزای آن علامت باشد، مگر آنکه مقام صلاحیتدار کشور مربوط یا سازمان ذی‌ربط، اجازه ثبت آن‌ را صادر کرده باشد؛
9- علامتی که عین یا به‌طرز گمراه‌کننده‌ای شبیه علائم مربوط به دوران تاریخی یا آثار باستانی باشد.
10- علامتی که عین یا شبیه علائمی باشد که سازمان‌ها و مراجع تاییدکننده، از قبیل سازمان ملی استاندارد ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای تایید کالاها و خدمات صادر می‌نمایند.
11- علامتی که عین طرح صنعتی ثبت‌شده دیگری برای همان کالاها یا خدمات باشد.
تبصره – منظور از علائم معروف، علائم مذکور در ماده (6) مکرر معاهده (کنوانسیون) پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی بوده و تشخیص آن بر عهده مرجع ثبت است.

ماده 97

اظهارنامه ثبت علامت تجاری باید بر ‌اساس برگه مخصوصی که مطابق آیین‌نامه اجرایی این قانون تهیه می‌شود، به زبان فارسی تکمیل شود و شامل موارد زیر باشد:
1- نمونه علامت
2- توصیف کامل علامت
3- فهرست کالاها یا خدماتی که ثبت علامت برای آنها درخواست شده و بر ‌اساس طبقه‌بندی قابل اجرا یا طبقه‌بندی بین‌المللی باشد.
تبصره1- در صورتی که ثبت علامت جمعی یا تاییدی، درخواست شده باشد، حسب مورد درج عنوان «علامت جمعی» یا «علامت تاییدی» در اظهارنامه الزامی است و باید نسخه‌ای از دستورالعمل و شرایط استفاده از علامت جمعی یا تاییدی با آخرین تغییرات ارائه شود. به‌علاوه، در مورد علامت تاییدی باید گواهی مقام صلاحیتدار دائر بر تصدیق صلاحیت ثبت علامت تاییدی به پیوست اظهارنامه ارائه شود.
تبصره2- در دستورالعمل و شرایط استفاده از علامت جمعی یا تاییدی باید خصوصیات مشترک یا کیفیت کالاها و خدمات تولیدی در یک منطقه جغرافیایی معین یا مورد تایید حسب مورد برای علائم جمعی یا تاییدی که تحت آنها اشخاص می‌توانند از علامت مذکور استفاده کنند و همچنین ضمانت‌اجراهای مربوط به عدم رعایت شرایط و دستورالعمل یادشده تعیین گردد. هرگونه تغییر در دستورالعمل و شرایط حاکم بر استفاده از علامت جمعی یا تاییدی باید به‌صورت مکتوب توسط مالک آن علامت به مرجع ثبت اعلام شود. تغییرات مذکور قبل از ثبت، هیچ‌گونه اثری ندارد و خلاصه‌ای از تغییرات یادشده باید توسط مرجع ثبت آگهی شود.

ماده 98

متقاضی ثبت باید ضمن پرداخت هزینه‌های قانونی، موارد زیر را به اظهارنامه پیوست کند:
1- مدرک مثبت هویت متقاضی یا متقاضیان
2- مدرک دال بر تعهد متقاضی به استفاده از علامت یا تعهد نامبرده به ارائه مدارک فعالیت در حوزه تولید، توزیع یا خدمات مطابق آیین‌نامه اجرایی این قانون
3- مدرک مثبت حق تقدم که باید هم‌زمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف یک‌ماه از آن تاریخ تسلیم شود (در صورت درخواست حق تقدم).
تبصره – در صورتی که متقاضی ظرف یک‌سال از تاریخ ثبت علامت از علامت استفاده نکند یا مدرک دال بر فعالیت خود را ارائه ندهد، گواهینامه ثبت علامت از تاریخ تقدیم اظهارنامه ملغی محسوب می‌شود.

ماده 99

حقوق مقرر در این قانون برای علائم ثبت‌شده در ایران در حدود کالا و خدماتی است که علامت مذکور برای آنها به ثبت رسیده ‌است.

ماده 100

استفاده از علامت‌های ثبت‌شده در ایران ‌از سوی هر شخصی غیر از مالک علامت، مشروط به موافقت مالک آن می‌باشد.

ماده 101

در صورتی که اظهارنامه، فاقد شرایط مندرج در مواد (95) و (96) این قانون باشد، اظهارنامه رد و مراتب به متقاضی اعلام می‌شود. همچنین اگر اظهارنامه فاقد شرایط مندرج در ماده (98) این قانون باشد، مرجع ثبت به متقاضی اعلام می‌کند که ظرف سی ‌روز نسبت به رفع نواقص اقدام نماید، در غیر این‌صورت اظهارنامه رد می‌شود.

ماده 102

ثبت چند علامت به‌طور هم‌زمان، مستلزم استفاده از اظهارنامه جداگانه برای هر علامت است، اما استفاده از یک اظهارنامه جهت ثبت یک علامت برای کالاها و خدماتی که شامل چند طبقه بین‌المللی هستند، با پرداخت هزینه مربوط بلامانع است.

ماده 103

مرجع ثبت پس از دریافت اظهارنامه، تاریخ تقاضا را روی آن درج کرده و حداکثر ظرف سه‌ماه از تاریخ وصول اظهارنامه، آن ‌را از لحاظ رعایت شرایط مقرر در این قانون و همچنین تطبیق طبقه یا طبقات اعلامی با آخرین ویرایش طبقه‌بندی بین‌المللی مورد بررسی قرار می‌دهد و نتیجه را به متقاضی ابلاغ می‌کند. در صورت رد اظهارنامه، موضوع در هیات ماده (23) این قانون قابل اعتراض است. در صورت پذیرش اظهارنامه، مرجع ثبت مفاد اظهارنامه را حداکثر ظرف یک هفته برای عموم منتشر می‌نماید. پس از انتشار عمومی اظهارنامه، هر ذی‌نفع می‌تواند با رعایت مواد (29) تا (31) این قانون، حداکثر تا یک‌ماه از تاریخ انتشار، اعتراض خود مبنی ‌بر عدم رعایت مفاد مواد (95) و (96) این قانون را به مرجع ثبت تسلیم نماید.
تبصره – مرجع ثبت موظف است ظرف شش ‌ماه از تاریخ لازم‌الاجراشدن این قانون، جویشگر (موتور جستجوگر) علائم تجاری را مبتنی بر پردازش تصویر که قابلیت ارائه گزارش میزان مشابهت علائم ثبت شده و علائم تقاضا شده را دارد، طراحی و اجرا نماید و برای تایید اظهارنامه‌ها از نتایج جویشگر (موتور جستجوگر) استفاده کند و امکان دسترسی عموم به سامانه مذکور مبنی بر جستجوی اظهارنامه‌های ردشده را ایجاد کند.

ماده 104

مرجع ثبت موظف است ظرف ده‌روز از وصول اعتراض‌نامه، نسخه‌ای از آن‌ را به‌انضمام رونوشت مدارک و دلایل استنادی، به متقاضی ثبت ابلاغ کند. متقاضی مکلف است ظرف بیست‌روز از تاریخ ابلاغ، پاسخ مکتوب خود به اعتراض ‌وارده را به مرجع ثبت تسلیم نماید. چنانچه متقاضی نسبت به اعتراض سکوت نموده یا آن ‌را به‌صورت مکتوب بپذیرد، درخواست او برای ثبت مستردشده محسوب می‌شود و مرجع ثبت مراتب را به معترض ابلاغ می‌کند تا از طریق اظهارنامه‌ای که هم‌زمان با اعتراض تسلیم کرده، نسبت به ثبت آن اقدام کند. در صورتی که متقاضی، اعتراض را وارد نداند، مرجع ثبت مراتب را ظرف ده‌روز به معترض ابلاغ می‌کند و وی از تاریخ ابلاغ می‌تواند ظرف بیست‌روز اعتراض خود را به هیات موضوع ماده (23) این قانون تسلیم کند و رسید آن ‌را به مرجع ثبت تحویل دهد.

ماده 105

چنانچه شخصی علامت متعلق به دیگری را با علم به اینکه او از علامت یادشده استفاده می‌کرده ‌است برای خود ثبت کند، استفاده‌کننده از علامت می‌تواند از دادگاه صالح، ابطال آن را تقاضا نماید مشروط بر اینکه صاحب علامت حداقل یک‌سال قبل از تاریخ درخواست ثبت علامت از جانب ناقض، استفاده مستمر از علامت داشته باشد.
تبصره – چنانچه شخصی حداقل یک‌سال قبل از ثبت شدن علامت، از آن علامت استفاده می‌کرده است، ثبت آن از سوی سایر اشخاص مانع استمرار استفاده از علامت برای استفاده‌کننده مقدم نیست.

ماده 106

پس از گذشت مهلت‌های مقرر و پذیرش نهایی اظهارنامه، مرجع ثبت بعد از دریافت هزینه مربوط، علامت را ثبت و گواهینامه مربوط را صادر و به متقاضی تسلیم می‌کند و سپس مراتب ثبت علامت را برای عموم منتشر می‌نماید.
تبصره1- مرجع ثبت موظف است امکان دسترسی عمومی به سامانه برخط یا جویشگر (موتور جستجوی) اظهارنامه‌های رد‌شده را ایجاد کند.
تبصره2- مهلت پرداخت هزینه موضوع این ماده، حداکثر یک‌ماه پس از اعلام پذیرش نهایی اظهارنامه به متقاضی است. درصورت عدم پرداخت هزینه مربوط در این مهلت، اظهارنامه منتفی تلقی می‌گردد.

ماده 107

دو یا چند شخص می‌توانند یک علامت را به‌طور مشترک به ثبت برسانند. در این صورت می‌توانند هم‌زمان از این علامت استفاده نمایند، مشروط بر آنکه استفاده هم‌زمان یا جداگانه، در عرف موجب گمراهی عموم نشود.

ماده 108

مالک علامت ثبت‌شده یا نماینده او می‌تواند علیه هر شخصی که بدون اجازه او، از آن علامت استفاده نموده یا مرتکب عملی شود که عادتاً منتهی به نقض حقوق ناشی از ثبت علامت می‌گردد و یا از علامتی استفاده کند که شبیه علامت ثبت‌شده بوده و موجب گمراهی عموم می‌شود یا به منافع مالک لطمه وارد می‌سازد، در مرجع صالح قضایی اقامه دعوا نماید.

ماده 109

اقدامات موضوع ماده (108) این قانون نسبت به کالا‌ها و خدماتی که مالک علامت یا اشخاص ماذون از طرف او در بازار عرضه می‌کنند، نقض محسوب نمی‌شود.

ماده 110

هر ذی‌نفع می‌تواند حداکثر ظرف پنج‌سال از تاریخ ثبت علامت، با اثبات عدم رعایت مفاد مواد (95) و (96) این قانون، ابطال گواهینامه‌ علامت را از مرجع صالح قضایی درخواست نماید. همچنین اگر ذی‌نفعی ثابت کند مالک علامت ثبت‌شده شخصاً یا به‌وسیله‌ شخصی که از طرف او مجاز بوده است آن علامت را کلاً یا جزئاً حداقل به مدت سه‌سال کامل از تاریخ ثبت تا یک ‌ماه قبل از تاریخ درخواست ذی‌نفع، استفاده نکرده ‌است‌ نیز همین حکم مجری است، مگر اینکه ثابت شود قوه‌ قهریه مانع استفاده از آن بوده ‌است. اثر ‌ ابطال، در صورت عدم رعایت مفاد مواد (95) و (96) این قانون از تاریخ تسلیم اظهارنامه و در خصوص عدم استفاده، از تاریخ صدور حکمِ قطعی است. آگهی مربوط به ابطال در اولین فرصت ممکن منتشر می‌شود.
تبصره1- مهلت پنجساله در مورد درخواست ابطال علامت‌هایی که با علم به اینکه مالک از علامت یادشده استفاده کرده به ثبت رسیده ‌است، رعایت نمی‌شود و درخواست ابطال این علائم را در هر زمانی می‌توان ارائه کرد. همچنین مهلت مذکور در مورد بندهای (2)، (3)، (8)، (9) و (10) ماده (96) این قانون لازم‌الرعایه نیست.
تبصره2- هرگاه ثابت شود که مالک علامت جمعی، از آن به ‌تنهایی و یا برخلاف دستورالعمل و شرایط استفاده از آن (موضوع تبصره (1) ماده (97) این قانون)، استفاده کرده یا به‌گونه‌ای از آن استفاده کرده و یا اجازه استفاده از آن ‌را داده است که موجب فریب‌ عموم نسبت به مبدا یا هر خصوصیت مشترک دیگر کالاها و خدمات مربوط گردد، علامت جمعی باطل می‌شود.
تبصره3- مفهوم ذی‌نفع در این ماده، علاوه بر اشخاصی که مطابق مقررات آیین دادرسی مدنی ذی‌نفع محسوب می‌شوند، شامل نهادهای حاکمیتی نظارت‌کننده بر کیفیت (کنترل‌کننده کیفیت) کالاها و خدمات و اتحادیه‌های صنفی است که در زمینه موضوع علامت تجاری فعالیت دارند.

ماده 111

مدت اعتبار گواهینامه ثبت علامت، ده سال از تاریخ ثبت اظهارنامه آن است. تمدید اعتبار گواهینامه مشروط بر اینکه شش ‌ماه قبل از انقضای مهلت اعتبار با پرداخت هزینه مربوط درخواست شود، برای دوره‌های متوالی ده‌ساله امکان‌پذیر است.
تبصره1- چنانچه تمدید در مهلت مقرر درخواست نشود، تا شش ‌ماه پس از انقضای مدت اعتبار با پرداخت جریمه‌ای که میزان آن دو برابر حق‌الثبت می‌باشد، تمدید امکان‌پذیر است.
تبصره2- مرجع ثبت مکلف است یک ‌ماه قبل از انقضای مدت اعتبار گواهینامه در این ماده، به‌نحو مقتضی، مراتب لزوم پرداخت هزینه را به اطلاع دارنده گواهینامه ثبت علامت برساند.

ماده 112

متقاضی اظهارنامه یا ‌مالک علامت تجاری می‌تواند مشروط به ارائه اظهارنامه جدید، افزایش یا کاهش کالاها و خدمات یا طبقه بین‌المللی ثبت آنها را از مرجع ثبت تقاضا نماید.

ماده 113

در صورت اعطای مجوز بهره‌برداری از علامت به دیگری، مالک علامت در مقابل مصرف‌کنندگان و اشخاص ثالث، مسئول اقدامات دارنده‌ مجوز بهره‌برداری در راستای بهره‌برداری از علامت نظارت (کنترل) کیفیت می ‌ باشد، مگر اینکه ثابت کند به‌طور موثر و کافی بر کیفیت کالا‌ها یا خدمات دارنده‌ مجوز بهره‌برداری نظارت داشته ‌است.

ماده 114

در صورتی که تغییر در مالکیت علامت در مواردی مانند ماهیت‌، مبدا، مراحل ساخت‌، خصوصیات یا تناسب با هدف کالا‌ها یا خدمات سبب گمراهی یا فریب عموم شود، آن تغییر، معتبر نیست‌.

ماده 115

علامت جمعی یا تاییدی ثبت‌شده یا اظهارنامه آنها نمی‌تواند موضوع قرارداد انتقال یا اجازه بهره‌برداری باشد.

ماده 116

مفاد مواد (2)، (3)، تبصره (3) ماده (7)، (10)، (13)، (21)، (23)، (28) تا (33)، (57) تا (59)، (64)، (66)، (68)، (70)، (72)، (73) و (86) این قانون حسب مورد درخصوص علامت نیز مجری است.
تبصره1- مراجع کیفری می‌توانند در موارد فوری و وجود ادله قابل قبول، با رعایت ماده (73) این قانون، راساً دستور جمع‌آوری و توقیف کالاهای دارای علامت تجاری متقلبانه را صادر نمایند.
تبصره2- حق تقدم موضوع ماده (10) این قانون در مورد علائم تجاری،
شش‌ماه می‌باشد.

ماده 117

نام تجاری حتی بدون ثبت، مشمول حمایت‌های این قانون می‌باشد، ولو اینکه طبق سایر قوانین و مقررات، ثبت نام تجاری اجباری باشد.
تبصره – ثبت نام تجاری مطابق آیین‌نامه اجرایی این قانون می‌باشد.

ماده 118

هرگونه استفاده از نام تجاری توسط غیر به‌صورت نام تجاری،‌ علامت تجاری، علامت جمعی یا علامت تاییدی یا هرگونه استفاده از آنها بر روی کالا یا راجع ‌به خدمات که عرفاً موجب گمراهی عموم شود، ممنوع است.

ماده 119

اسم یا عنوانی که معنا، ماهیت، ترکیب یا روش استفاده از آن، برخلاف موازین شرعی یا نظم عمومی باشد و یا موجبات فریب عموم را نسبت به ماهیت شرکت، موسسه یا بنگاهی که آن اسم یا عنوان، معرف آن است فراهم نماید، نمی‌تواند به‌عنوان یک نام تجاری به کار رود.

ماده 120

هرگونه تغییر در مالکیت نام تجاری باید همراه با انتقال شرکت یا بنگاه تجاری یا بخشی از آن که با آن نام شناخته می‌شود، صورت پذیرد. رعایت مواد (23)، (28) تا (32)، (57)، (59)، (72) و (73) این قانون در مورد نامهای تجاری ثبت‌شده لازم‌الاجراست.

ماده 121

کلیه نامها و علائم تجاری که مطابق این قانون ثبت می‌شود، ظرف پانزده ‌ماه پس از ثبت باید در بهره‌برداری تجاری استفاده شود و در صورت عدم بهره‌برداری مالک نام یا علائم تجاری ظرف مدت مذکور، ثبت نام و علائم تجاری مشابه آن، مجاز است.

❯ فصل پنجم – اسرار تجاری

ماده 122

اسرار تجاری عبارت است از هر نوع اطلاعات تجاری که دارای ارزش اقتصادی مستقل بالقوه یا بالفعل یا ارزش رقابتی باشد و به‌سبب آنکه عموماً ناشناخته است و به‌سادگی و از طرق قانونی قابل دستیابی یا احراز نیست، دارنده قانونی، تدابیر متعارفی را برای حفظ محرمانگی آنها ترتیب داده باشد.
اطلاعاتی از قبیل تمام اشکال و انواع اطلاعات مهندسی، اقتصادی، فنی، علمی، تجاری یا مالی از جمله الگوها، نقشه‌ها، مجموعه‌ها، برنامه‌ها و قواعد (فرمول‌ها)، طرحها و روشها، ابزارها، فنون (تکنیک‌ها)، فرایندها، نرم‌افزارها، شناسه‌ها، فهرست‌های مشتریان، روشهای انجام کار تجارت، اسرار تولید، اختراعات و طرحهای صنعتی ثبت‌نشده و هرنوع اطلاعات دیگر با داشتن شرایط مذکور می‌توانند سرّ تجاری تلقی شوند.

ماده 123

دستیابی به اسرار تجاری یا افشای آنها، بدون اذن مالک، نقض اسرار تجاری محسوب می‌شود.

ماده 124

موارد زیر نقض اسرار تجاری نیست:
1- در صورتی که شخصی بدون نقض اسرار تجاری دیگران، به‌طور مستقل و در نتیجه‌ فعالیت‌های خود، اطلاعات را کسب نماید.
2- هرگاه دستیابی به اطلاعات، در نتیجه ‌ مهندسی معکوس صورت گرفته باشد.
تبصره – شخصی که اطلاعات را به یکی از روشهای مذکور به‌دست آورد، در صورت دارا بودن شرایط ماده (122) این قانون می‌تواند از حمایت قانونی مربوط به اسرار تجاری درمورد اطلاعات به‌دست‌آمده برخوردار شود.

ماده 125

مدت حمایت از اسرار تجاری، تا زمانی است که اطلاعات مزبور افشاء نشده باشد.

ماده 126

حق بهره‌برداری از اسرار تجاری در انحصار صاحب آن اسرار می‌باشد و او ‌یا اشخاص ماذون از طرف او می‌توانند اسرار تجاری را به دیگری منتقل نموده و با منتقلٌ‌الیه، قرارداد التزام به عدم افشای اطلاعات منعقد نمایند.
تبصره – هر شخصی که اسرار تجاری را به هر نحو در اختیار دیگری قرار می‌دهد، باید موضوع سرّ تجاری بودن آن را به طرف مقابل اطلاع دهد؛ در غیر این صورت نقض اطلاعات از سوی شخص ثالث مشمول نقض اسرار تجاری نمی‌باشد.

ماده 127

مراجع ذی‌صلاح موظفند از اسرار تجاری که برای انجام اموری مانند آزمایش یا اعطای مجوز از اشخاص یا موسسات دریافت می‌کنند محافظت نمایند؛ در غیر این‌صورت، آن مراجع و عامل افشاء مطابق قواعد ضمان حسب مورد مکلف به جبران خسارت می‌باشند. این حکم، مانع از اجرای مجازات عامل افشاء نمی‌گردد.
تبصره – در مواردی که موضوع رسیدگی دادگاه، سرّ تجاری بوده یا یکی از طرفین برای دفاع یا اثبات ادعای خود ناگزیر به ارائه اسرار تجاری باشند، دادگاه به شکل غیرعلنی برگزار می‌شود.

ماده 128

مفاد مواد (72) و (73) این قانون حسب مورد، ‌در خصوص اسرار تجاری نیز مجری است.

❯ فصل ششم – رقابت غیرمنصفانه

ماده 129

موارد زیر رقابت غیرمنصفانه‌ محسوب می‌شود:
1- اظهار خلاف واقع علیه رقیب که موجب سلب یا کاهش یا آسیب به اعتماد نسبت به بنگاه اقتصادی، کالا‌ها یا فعالیت‌های صنعتی و تجاری او شود.
2- اقدامی که منجر به ایجاد تشابه کالا‌ها و خدمات خود با کالا‌ها و خدمات رقیب شود، به‌شرطی که نوعاً موجب گمراهی مصرف‌کنندگان گردد.
3- تبلیغات نادرست یا گمراه‌کننده و هرگونه ارائه‌ اطلاعات یا ایجاد تصور نادرستی که موجب گمراهی عموم در مورد ماهیت محصولات و کیفیت آنها از قبیل مواد تشکیل‌دهنده‌ کالا، مدت اعتبار و منشا آنها، روش ساخت، میزان یا مقدار و دسترسی برای استفاده‌ از محصولات شود.
4- تبلیغات مقایسه‌ای گمراه‌کننده از سوی رقیب که باعث وارد کردن خدشه به شهرت و اعتبار کالاها، خدمات یا فعالیت‌های اقتصادی رقیب گردد.
5 – تبلیغاتی که کالای اصلی و کالای تحت مجوز بهره‌برداری که کیفیت کالای اصلی را نداشته باشد را از هم متمایز ننماید.
6 – هرگونه تبانی برای افزایش یا کاهش قیمت کالا و خدمات که به‌منظور حذف رقبا، صورت گیرد.
تبصره – اعلام ‌نظر کارشناسانه از سوی مرجع تخصصی در حدود صلاحیت قانونی در مورد کالا‌ها یا خدمات از مصادیق رقابت غیرمنصفانه نیست.

ماده 130

حکم ماده (73) این قانون، حسب مورد در خصوص رقابت غیرمنصفانه نیز مجری است.

❯ فصل هفتم – مقررات کیفری

ماده 131

ارتکاب هر یک از رفتارهای زیر جرم محسوب و مرتکب علاوه بر جبران خسارت و ضبط اموال و عوائد حاصل از جرم به ‌پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا جزای نقدی معادل دو برابر خسارات واردشده، هرکدام که بیشتر باشد محکوم می‌شود:
1- هرگونه بهره‌برداری غیرمجاز که حسب مورد پس از ثبت اختراع، طرح صنعتی یا نمونه شیء مصرفی مطابق مقررات این قانون نقض حقوق مادی محسوب شود.
2- هرگونه بهره‌برداری و استفاده غیرمجاز از نام تجاری، علامت تجاری، علامت جمعی و یا علامت تاییدی برخلاف مقررات مندرج در این قانون به‌نحوی که نوعاً باعث فریب عموم شود.
3- تحصیل یا افشای اسرار تجاری متعلق به غیر بدون رضایت او یا بر خلاف مواد (123) و (126) این قانون.
4- ارتکاب اقداماتی که به‌موجب این قانون رقابت غیرمنصفانه محسوب می‌گردد.
تبصره1- ارتکاب رفتاری که طبق مقررات این قانون، نقض حقوق معنوی محسوب شود، مستوجب جزای نقدی درجه شش می‌باشد.
تبصره2- ارتکاب جرم موضوع بند (2) این ماده در فضای مجازی علاوه بر مجازات مقرر در این ماده مستوجب حبس درجه شش می‌باشد.
تبصره3- جرائم موضوع این ماده بجز بند (2) از جرائم قابل گذشت است و در صورت گذشت شاکی یا تقاضای ترک تعقیب او، از اموال توقیفی رفع توقیف می‌شود، مگر در مواردی که طرفین به‌گونه دیگری مصالحه کرده باشند.
تبصره4- در صورت احراز عدم توانایی مرتکب به پرداخت جزای نقدی، مواد (529)، (530)، (531) و (533) قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392/12/04 مجری است.
تبصره5 – در کلیه جرائم موضوع این ماده بجز بند (2) در صورت وجود سایر شرایط مقرر قانونی جهت صدور قرار تعلیق تعقیب، قرار تعویق صدور حکم یا تعلیق مجازات، مقام قضایی می‌تواند علاوه بر دستورهای پیش‌بینی‌شده در مواد قانونی مربوط، مرتکب را به اجرای یک تا سه مورد از دستورهای زیر محکوم نماید:
الف – شرکت در کلاسها، همایش‌ها یا دوره‌های آموزشی مالکیت فکری حداکثر به مدت دویست ساعت ظرف دوسال
ب – استخدام یک ساله حداکثر سه نفر که نام آنها به‌عنوان مخترع یا طراح صنعتی در گواهینامه ثبت اختراع یا طرح صنعتی درج شده است ظرف شش‌ماه
پ – تهیه یا تامین مالی تدوین نماهنگ یا برنامه تصویری آموزشی در جهت فرهنگ‌سازی رعایت حقوق مالکیت فکری و فراهم آوردن زمینه پخش آن از طریق رسانه ملی ظرف یک‌سال
ت – فراهم کردن موجبات صادرات یکی از محصولات تولید داخل شرکتهای دانش‌بنیان ثبت‌شده ظرف شش‌ماه تا یک‌سال
ث – درج مراتب عذرخواهی از شاکی در جرائد صنف مربوط، جرائد محلی یا کثیرالانتشار به هزینه خود به‌ویژه در موارد نقض حقوق معنوی موضوع این قانون، ظرف سه‌ماه
ج – توقف ساخت، واردات، عرضه یا تبلیغ اقلام حاوی نقض علامت شاکی و مورد حمایت این قانون و تحویل داوطلبانه قالب تولیدی و اقلام مذکور به شاکی یا معدوم‌سازی آنها در صورت ضرورت و عدم صدق اسراف حرام در حضور وی ظرف یک‌ماه
چ – جمع‌آوری کلیه فراورده‌های عرضه‌شده خود که حاوی نقض حقوق مورد حمایت این قانون است، از بازار و تحویل داوطلبانه فراورده‌های مذکور به شاکی و یا مرجوع نمودن یا محو موارد مغایر با حقوق و در صورت عدم امکان، معدوم‌سازی آنها در صورت ضرورت و عدم صدق اسراف حرام به هزینه خود ظرف دو ماه
تبصره6 – اگر مدعی نقض، طی اظهارنامه رسمی به شخص ناقض، اخطار دهد که فعالیت او مصداق نقض حقوق وی بوده و توقف فوری فعالیت نقض‌کننده را خواستار شود و با این ‌وجود، شخص ناقض همچنان به فعالیت خود ادامه دهد، در صورت اثبات نقض، وی به پرداخت جریمه‌ای معادل سه‌برابر خسارات واردشده از تاریخ ابلاغ اظهارنامه رسمی تا صدور حکم، محکوم می‌شود. حکم این تبصره در مواردی که موضوع اختراع فرایند می‌باشد و یا دارنده اختراع موضوع اختراع را تولید نکرده و به فروش نرسانده باشد، جاری نمی‌باشد.

ماده 132

هرگاه شخص حقوقی مرتکب جرائم موضوع این قانون شود، مطابق مواد (20) و (21) قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/02/01 مجازات می‌شود.
تبصره – در مواردی که مطابق قانون، علاوه بر شخص حقیقی، ارتکاب جرم متوجه شخص حقوقی نیز ‌باشد، شاکی یا مدعی خصوصی می‌تواند خسارات واردشده را مطابق قواعد ضمان از شخص حقوقی مطالبه نماید یا به هر کدام به‌نسبت تقصیر رجوع کند. شخص حقوقی می‌تواند جهت مطالبه خسارتی که برای تقصیر شخص حقیقی پرداخت کرده ‌است به وی رجوع نماید.

ماده 133

هرگاه متهم در مراجع کیفری موضوع این قانون، ادعای بی‌اعتباربودن گواهینامه ثبت شاکی را مطرح کند، در صورت وجود قرائن و امارات قابل قبول وفق ماده (21) قانون آیین دادرسی کیفری، قرار اناطه صادر می‌شود. در این موارد، چنانچه بیم تامین نشدن خسارات‌ واردشده بر شاکی وجود داشته باشد، دادگاه می‌تواند از متهم، تامین متناسب اخذ کند.
تبصره – در مورد این ماده، چنانچه احراز شود که مرتکب با طرح ادعای واهی قصد اطاله دادرسی یا ایراد خسارات بیشتر به شاکی را دارد، در صورت محکومیت در مرجع کیفری، مجازات وی یک درجه تشدید می‌شود.

❯ فصل هشتم – مقررات عمومی

ماده 134

مرجع ثبت مالکیت صنعتی، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است. ثبت تمام موضوعات مربوط به مالکیت صنعتی‌، اعم از اختراعات، نمونه شیء (مدل) مصرفی، طرحهای صنعتی، علائم تجاری، علائم جمعی، علائم تاییدی، نامهای تجاری و نشانه‌های جغرافیایی در این سازمان انجام می‌شود.
تبصره1- گواهینامه‌ اختراع دفاعی با همکاری ستاد کل نیروهای مسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و مرجع ثبت صادر می‌شود. فرایند ثبت اختراع دفاعی و نحوه‌ همکاری مراجع مذکور، بر ‌اساس آیین‌نامه‌ای است که ظرف سه‌ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، با همکاری ستاد کل نیروهای مسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و مرجع ثبت تهیه می‌شود و به‌تصویب هیات وزیران می‌رسد.
تبصره2- نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در امور مربوط به مالکیت صنعتی در سازمان جهانی مالکیت فکری و اتحادیه‌های مربوط به معاهده(کنوانسیون)های مرتبط با آن با مرجع ثبت است.

ماده 135

به‌منظور انجام پشتیبانی و مانع‌زدایی در مسیر تجاری‌سازی اختراعات ثبت‌شده مطابق این قانون، دولت موظف است ظرف سه ماه پس از ابلاغ این قانون کارگروه پشتیبانی و مانع‌زدایی تجاری‌سازی اختراعات را با ریاست و مسئولیت وزیر صنعت، معدن و تجارت و عضویت وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، جهاد کشاورزی، دادگستری، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، نفت، نیرو، امورخارجه و علوم، تحقیقات و فناوری و معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، دادستان کل کشور، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، رئیس سازمان صدا و سیما، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، رئیس اتاق تعاون، رئیس اتاق اصناف، رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تشکیل دهد. آیین‌نامه این ماده که متضمن امور اجرایی است ظرف سه ‌ماه پس از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون توسط کارگروه مذکور تدوین می‌شود و به‌تصویب هیات وزیران می‌رسد.
تبصره – مرجع ثبت موظف است، فهرست اختراعات ثبت‌شده را به‌صورت ماهانه به کارگروه موضوع این ماده ارسال نماید.

ماده 136

مرجع ثبت باید تمام مراحل و فرایندهای ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی، علائم تجاری، نمونه‌ اشیاء مصرفی، علائم جمعی، علائم تاییدی و نامهای تجاری و تغییرات مربوط به آنها را در قالب سامانه‌ الکترونیکی طراحی و اجرا کند. همچنین این مرجع باید تمام اطلاعات، آگهی‌ها و مواردی را که به‌موجب این قانون، قابل ‌انتشار است، به‌صورت روزآمد در «سامانه‌ الکترونیک مالکیت صنعتی» که صحت، تمامیت و اعتبار آنها را تامین می‌کند، نگهداری نماید و در زمانی که به‌موجب این قانون، مقرر شده است، در دسترس عموم قرار دهد. تمام اطلاعات موضوع این ماده، بجز مواردی که به‌موجب قوانین و مقررات، محرمانه محسوب می‌شود باید از طریق جویشگر (موتورجستجوگر) برای همگان قابل دسترسی باشد. نشانی اعلام‌شده به مرجع ثبت یا نشانی موجود در سامانه الکترونیکی مرجع ثبت به‌عنوان سابقه ابلاغ در تمام مراحل اداری و قضایی محسوب می‌شود.
تبصره1- اعتبار مورد نیاز اجرای این ماده، از محل درآمدهای حاصل از اجرای این قانون، در قوانین بودجه‌ سنواتی پیش‌بینی می‌شود.
تبصره2- مرجع ‌ثبت مکلف است با رعایت ضوابط «اعداد توافق‌شده بین‌المللی برای شناسایی داده‌های فهرست‌شده» (آی.اِن.آی.دی کُدس) و «استانداردهای وایپو» نمایه اختراعات ثبت ‌شده را منتشر کند.
تبصره3- مرجع ‌ثبت مکلف است امکان جستجوی بین‌المللی اختراعات ثبت‌شده در ایران را با هدف حفظ دستاوردهای مخترعان ایرانی، فراهم کند.

ماده 137

مرجع ثبت، دفاتر جداگانه‌ای را برای ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی، علائم تجاری، علائم جمعی، نمونه شیء مصرفی، علائم تاییدی و نامهای تجاری در نظر می‌گیرد. تمام اموری که باید مطابق مواد این قانون و آیین‌نامه‌ اجرایی آن ثبت شود، در این دفاتر به ثبت می‌رسد. اطلاعات موجود در این دفاتر از طریق سامانه الکترونیک برای همگان قابل دسترسی است.

ماده 138

تمام ابلاغ‌ها در این قانون و آیین‌نامه‌ اجرایی آن، حسب مورد تابع مقررات مربوط در قانون آیین ‌دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری است.

ماده 139

در صورت مفقود شدن یا از بین ‌رفتن گواهینامه‌ اختراعات، طرحهای صنعتی، علائم تجاری، نمونه شیء مصرفی، علائم جمعی، علائم تاییدی و نامهای تجاری، مالک گواهینامه می‌تواند با پرداخت هزینه‌ مقرر، به‌صورت کتبی درخواست صدور گواهینامه المثنی نماید.

ماده 140

هزینه‌های مربوط به فرایند ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی، علائم تجاری، نمونه شیء مصرفی، علائم جمعی، علائم تاییدی و نامهای تجاری به شرح جدول زیر تعیین می‌شود:

1- هزینه فرایندهای ثبت اشخاص حقوقی پنج برابر هزینه اشخاص حقیقی است.

2- شرکتهای دانش‌‌‌بنیان مورد تایید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از پرداخت پنجاه‌‌‌درصد (50%) هزینه‌‌‌های ثبت اختراع معافند.

3- هزینه فرایندهای ثبت نمونه اشیاء مصرفی نصف هزینه‌‌‌های ثبت اختراع است.

4- مبالغ مذکور در این جدول هر سه‌‌‌سال یک‌‌‌بار به تناسب نرخ تورم اعلام‌‌‌شده از سوی بانک مرکزی با پیشنهاد مرجع ثبت و تصویب رئیس قوه ‌‌‌قضائیه تعدیل می‌‌‌شود.

تبصره 1- هزینه تمدید علائم تجاری ثبت‌شده‌ای که پس از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون تمدید می‌گردد، نیز بر اساس جدول هزینه‌ها محاسبه می‌شود.

تبصره 2- مرجع ‌ثبت مکلف است بدون دریافت هزینه نسبت به پاسخ به استعلام‌های دستگاههای حاکمیتی و دولتی، محاکم، نیروی انتظامی و سایر دستگاههای قانونی ذی‌صلاح اقدام نماید. مرجع ‌ثبت باید در صورتی که استعلام از طرف اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی باشد هزینه‌های استعلام را منطبق بر جدول این ماده دریافت نماید.

تبصره 3- درآمدهای حاصل از اجرای این قانون پس از واریز به خزانه در قالب بودجه‌های سنواتی تا سقف پنجاه ‌درصد (50%) صرف امور اجرایی، توسعه زیرساخت، نیروی انسانی، ترویج و توسعه فرهنگ مالکیت فکری می‌گردد.

ماده 141

مرجع ثبت مجاز است هرگونه اشتباه در ترجمه یا رونوشت‌برداری، اشتباه اداری، اشتباه در اظهارنامه، اشتباه در اسناد ارائه‌شده به مرجع مذکور و یا اشتباه در هریک از ثبت‌های انجام‌شده را با رعایت مواد این قانون و آیین‌نامه اجرایی آن تصحیح نماید. در صورتی که اشتباه صورت‌گرفته از سوی متقاضی باشد، هرگونه تصحیح مستلزم پرداخت هزینه‌های مربوط مطابق با ماده (140) این قانون است. اصلاحات انجام‌شده در هر یک از موارد فوق، توسط مرجع ثبت به اطلاع ذی‌نفع رسیده و منتشر می‌گردد.
ماده ‌142- نحوه‌ اعتراض به اظهارنامه‌ اختراعات، نمونه‌ اشیاء مصرفی، طرحهای صنعتی، علائم تجاری، علائم جمعی، علائم تاییدی و نام تجاری ثبت‌شده و رسیدگی به آن، براساس مفاد این قانون است.

ماده 143

رسیدگی به اختلافات و دعاوی ناشی از اجرای این قانون و آیین‌نامه اجرایی آن حسب مورد در صلاحیت شعب مجتمع قضایی ویژه مالکیت فکری مستقر در تهران است که ظرف شش‌ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، توسط رئیس قوه قضائیه تشکیل می‌گردد. دادسرای رسیدگی‌کننده به جرائم موضوع این قانون نیز در معیت دادگاه‌های کیفری تهران است که حداکثر تا شش‌ماه بعد از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون توسط رئیس قوه قضائیه ایجاد می‌شود. ‌
تبصره1- اختلافات ناشی از این قانون قابل ارجاع به داوری است مگر آنکه موضوع آن اختلاف در اصل اعتبار حقوق باشد.
تبصره2- قضات مجتمع ویژه مالکیت فکری باید دارای دانش حقوقی مرتبط با مالکیت فکری باشند.
تبصره3- تخصصی بودن دادسرا و دادگاه‌های موضوع این ماده مانع از ارجاع سایر پرونده‌ها به این مراجع نیست.
تبصره4- تا زمان تشکیل مجتمع قضایی ویژه مالکیت فکری در تهران، ماده (59) قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386/08/07 مجری است.

ماده 144

تا معادل پنجاه درصد (50%) از درآمد ناشی از اجرای مفاد معاهده(کنوانسیون)های مربوط به ثبت بین‌المللی مالکیت صنعتی که از زمان لازم‌الاجراشدن این قانون عاید می‌گردد، برای ارتقاء و تجهیز اداره‌ مالکیت صنعتی و ارتقای کیفی آن در قانون بودجه‌ سالانه پیش‌بینی و اختصاص می‌یابد. ‌
تبصره – مرجع ثبت موظف است گزارش سالانه عملکرد خود و نحوه هزینه‌کرد درآمدهای موضوع این ماده را به کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی ارائه کند.

ماده 145

مرجع ثبت مکلف است نسبت به احراز صلاحیت و صدور پروانه‌ فعالیت برای کارگزاران تخصصی ثبت اختراع از طریق آزمون به‌وسیله سازمان سنجش آموزش کشور، جهت انجام فعالیت‌های مرتبط با جستجو، نگارش مستندات ثبت اختراع و پیگیری ثبت اختراع اقدام نماید. مرجع ثبت می‌تواند یک‌درصد (1%) از بودجه خود را به موضوع آموزش مالکیت فکری اختصاص دهد. آیین‌نامه‌ اجرایی این ماده و همچنین آیین‌نامه نحوه نظارت و رسیدگی به تخلفات کارگزاران ظرف شش ‌ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون توسط مرجع ثبت تهیه می‌شود و به‌تصویب رئیس قوه ‌قضائیه می‌رسد.
تبصره – کارگزاران تخصصی ثبت اختراع نیاز به اخذ وکالت‌نامه محضری از متقاضیان نداشته و اعطای وکالت در برگه‌های مخصوصی که به‌موجب آیین‌نامه اجرایی این ماده تعیین می‌گردد، برای انجام امور ثبتی کفایت می‌کند.

ماده 146

به‌منظور بررسی ماهوی اظهارنامه‌های اختراع اعم از داخلی و بین‌المللی، مرجع ثبت مکلف است حداکثر ظرف سه‌سال از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، با رعایت قوانین استخدامی نسبت به جذب و استخدام تعدادی کارشناس تمام‌وقت مورد نیاز، متناسب با تعداد درخواستهای ثبتی که دارای شرایط لازم برای بررسی و جستجوی اختراعات مطابق با شرایط آیین‌نامه اجرایی این قانون باشند، اقدام نماید. به‌منظور اجرای این ماده، مرجع ثبت مکلف است نسبت به ایجاد زیرساخت‌های لازم و اجرای نظام (سیستم) مدیریت کیفیت مطابق با قوانین جستجوی بین‌المللی اقدام نماید.
تبصره1- هزینه‌های مربوط به تربیت و استخدام کارشناسان در مرجع ثبت، از محل درآمدهای موضوع ماده (140) این قانون تامین می‌گردد.
تبصره2- گزارش جستجو و بررسی ماهوی تهیه‌شده توسط مرجع ثبت به‌عنوان پیوست ماده (27) این قانون باید برای عموم منتشر شود.
تبصره3- تمام اطلاعات و مستندات ارائه‌شده از طرف متقاضیان ثبت اختراع از جمله اظهارنامه، توصیف‌نامه و ادعانامه تا قبل از زمان انتشار مطابق این قانون نزد مرجع ثبت محرمانه تلقی شده و بجز موارد قانونی مربوط به استعلام‌ دادگاهها، غیرقابل افشاء است.
تبصره4- پس از سه‌سال از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، تمام بررسی‌ها باید در مرجع ثبت انجام شود و انتقال اطلاعات و مستندات مذکور به خارج از مرجع ثبت، جهت بررسی ممنوع است.

ماده 147

مواعد یک‌ماهه تعیین‌شده برای ابلاغ به متقاضی، رفع نقص، ارائه نقشه‌ها، اعتراض به نظر مرجع ثبت، اعتراض به تصمیمات هیات موضوع ماده (23) این قانون، ارائه دلایل نسبت به گزارش کارشناس، پرداخت هزینه ثبت و پاسخ به اعتراض‌ها‌، برای اشخاص مقیم خارج از کشور شصت روز لحاظ می‌شود.

ماده 148

در موارد زیر کارشناس بررسی‌کننده باید از بررسی موضوع درخواستی خودداری نماید:
‌1- بین کارشناس و متقاضی، قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه ارثی وجود داشته باشد.
2- کارشناس یا همسر یا فرزند او حقوق‌بگیر متقاضی باشند.
3- کارشناس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطرح ‌شده باشند.

ماده 149

آیین‌نامه اجرایی این قانون ظرف شش‌ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، توسط مرجع ثبت با همکاری معاونت علمی و فناوری رئیس ‌جمهور و وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، صنعت، معدن و تجارت، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، دادگستری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه می‌شود و به‌تصویب رئیس قوه قضائیه می‌رسد. تا زمان تصویب آیین‌نامه مذکور، آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری در حدودی که مغایر با این قانون نباشد، مجری است.

ماده 150

از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، «قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری» مصوب 1386/08/07 نسخ می‌گردد.

قانون فوق مشتمل بر یکصد و پنجاه ماده و یکصد و بیست و هشت تبصره که گزارش آن توسط کمیسیون قضایی و حقوقی به صحن علنی تقدیم شده‌بود، پس از تصویب در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ یکم خردادماه یکهزار و چهارصد و سه مجلس، در تاریخ 1403/03/23 به تایید شورای نگهبان رسید.

رئیس مجلس شورای اسلامی – محمدباقر قالیباف