طرح دعاوی طاری در تقسیم ترکه – نحوه محاسبه ثلث ترکه

جزئیات نظریه

شماره نظریه : 7/1402/842 شماره پرونده : 842-11-1402ح تاریخ نظریه : 1403/01/20

استعلام :

1- در امور حسبی مانند تقسیم ترکه، آیا دعاوی طاری مانند ورود و جلب ثالث و رسیدگی توأمان به این دعاوی امکانپذیر است؟ چنانچه به این دعاوی
باید به صورت مستقل رسیدگی شود و خواسته این دعاوی استقلالی نباشد، تصمیم دادگاه چیست؟ -2 ثلث ترکه چگونه محاسبه میشود؟ آیا ثلث
مجموع اموال باید محاسبه شود یا ثلث هر مال به صورت جداگانه؟ برای مثال، متوفی سه قطعه زمین دارد؛ آیا هر یک از قطعات باید به صورت جداگانه
ثلث آن محاسبه شود و متوفی فقط قادر به وصیت تا یک سوم هر قطعه زمین میباشد و یا آنکه مجموع قطعات در نظر گرفته میشود؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :

1- اولا، در دعوای تقسیم ترکه، دادگاه اموالی را که منجزًا جزو ترکه تشخیص دهد موضوع تقسیم قرار میدهد و اموالی که در خصوص ترکه بودن آنها
اختالف است، قابل تقسیم نمی باشد و صرفًا درخواست تقسیم اموالی که در مالکیت مورث نسبت به آنها تردیدی نیست، قابل استماع است. بدیهی
است چنانچه بین ورثه نسبت به ترکه بودن برخی اموال اختالف در مالکیت وجود داشته باشد و یا ثالث نسبت به برخی اموال ادعای حقی داشته باشد،
در صورت طرح دعوا در خصوص مال یا اموال مورد اختالف؛ اعم از طرح دعوای مستقل و یا طاری دادگاه به موضوع رسیدگی کرده و در صورتی که آن را
جزو ماترک تشخیص دهد، در تقسیم ترکه لحاظ میکند.

ثانیًا، هر چند ماده یک قانون امور حسبی مصوب 1319 در تعریف این امور به تکلیف دادگاه براقدام و اتخاذ تصمیم نسبت به امور حسبی بدون وقوع اختالف و منازعه بین اشخاص و اقامه دعوا از طرف آنها تصریح کرده است؛ اما این امر به معنی عدم امکان وقوع اختالف و به تبع آن، طرح دعوا در این امور نیست؛ بر این اساس همانگونه که در بند فوق نیز آورده شد، در امور حسبی طرح دعاوی طاری و رسیدگی توأمان با رعایت مقررات حاکم قابل تحقق است.

2- اولا، وصیت تملیکی محدود به یک سوم ترکه نیست و هر شخصی میتواند نسبت به کل اموال خود وصیت کند؛ اما مطابق ماده 843 قانون مدنی، وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست؛ مگر به اجازه وارث. ثانیًا، پس از فوت موصی و تأدیه حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته و هزینه کفن و دفن (مواد 868 و 869 قانون مدنی و ماده 225 قانون امور حسبی مصوب 1319) ، کل اموال باقیمانده تقویم میشود؛ چنانچه مورد وصیت به اندازه ثلث یا کمتر باشد و یا بیش از ثلث باشد؛ اما ورثه آن را تنفیذ کنند، به آن عمل میشود و اگر بیش از ثلث ترکه باشد و ورثه نسبت به مازاد اجازه نکنند، وصیت نسبت به مازاد باطل است.