با تصویب قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها و جرم انگاری تغییر کاربری اراضی زراعی و باغها بر اساس ماده ۳ قانون مذکور، در خصوص آنی یا مستمر بودن این جرم، اختلاف نظرهایی به وجود آمد.
همانطور که میدانیم جرم آنی، جرمی است که فعل یا ترک فعل آن در یک لحظه کوتاه تحقق مییابد و در مقابل آن، جرم مستمر جرمی است که فعل یا ترک فعل آن در زمان استمرار دارد.
بنابر آنچه در تعریف تغییر کاربری در بند “د” ماده ۱ آیین نامه اجرایی قانون اصلاح قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها مصوب 1386/3/2هیئت وزیران آمده است: «تغییر کاربری هرگونه اقدامی که مانع از بهرهبرداری و استمرار کشاورزی اراضی زراعی و باغها در قالب ایجاد بنا، برداشتن یا افزایش شن و ماسه و سایر اقداماتی که بنا به تشخیص وزارت جهاد کشاورزی تغییر کاربری محسوب شود» و نیز مصادیقی که توسط وزارت جهاد کشاورزی در دستورالعمل تعیین مصادیق کاربری غیر مجاز ذکر شده است، جملگی فعل مادی از بین بردن آثار و علائم زراعی و باغی و تغییر آن به وضعیت جدید از قبیل ایجاد بنا، استقرار کانکس و آلاچیق، احداث جاده و راه و….. میباشند و هرچند استفاده و بهرهبرداری از وضعیت جدید ممکن است استمرار داشته باشد، اما این امر نمیتواند به مثابه تداوم عنصر مادی جرم و در نتیجه مستمر تلقی کردن آن باشد.
در نتیجه اختلاف نظر فوق، آرای متفاوت از دادگاهها صادر و منجر به صدور رای وحدت رویه از سوی هیئت عمومی دیوان عالی کشور گردید. بر اساس گزارش پروندههای منتج به رای وحدت رویه مذکور، شعبه106 دادگاه کیفری ۲ طی دادنامه مورخ 1396/11/18 اعلام داشته است با عنایت به آنی بودن بزه معنونه و احراز وقوع بزه انتسابی قبل از سال 1393 و طرح شکایت در تاریخ1396/7/17، مستنداً به…… و بند ث ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، قرار موقوفی تعقیب صادر و اعلام مینماید.
پس از تجدید نظر خواهی از رای مذکور، شعبه ۸ دادگاه تجدید نظر استان مرکزی چنین رای داده است:« نظر به اینکه استدلال دادگاه محترم مبنی بر آنی بودن جرم تغییر کاربری غیر مجاز اراضی صحیح نمیباشد، بلکه جرم از جرایم مستمر است که از زمان فعالیت تجدید نظر خواندگان شروع و به طور مستمر تاکنون ادامه داشته، لذا تجدید نظرخواهی را وارد تشخیص…….»
در پرونده دیگری، شعبه ۱۰۳ دادگاه کیفری ۲ نظرآباد چنین رای صادر نموده است:« نظر به صورت جلسه تقویم تغییر کاربری و اظهارات متهم، انتساب بزه محرز بوده به استناد ماده ۳ قانون اصلاح قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها حکم بر قلع و قمع بنا و محکومیت به پرداخت …… ریال جزای نقدی صادر و اعلام میدارد. پس از تجدید نظرخواهی از رای مذکور، شعبه هشتم دادگاه تجدید نظر استان البرز چنین رای داده است:« رکن مادی بزه معنونه در سالهای ۹۱- ۹۳ واقع گردیده و رای وحدت رویه شماره ۷۳۰ هیئت عمومی دیوان عالی کشور دلالت بر آنی بودن این جرم دارد. با توجه به اینکه تاریخ اعلام جرم سال ۱۳۹۸ است، به دلالت بند ث ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی که جرائم تعزیری درجه ۷ و ۸ با انقضای ۳ سال مشمول مرور زمان میشوند، بنابراین تعقیب قضایی تجدید نظرخواه متوقف بر مانع مرور زمان گردیده، فلذا قرار موقوفی تعقیب صادر و اعلام میگردد.
هیئت عمومی دیوان عالی کشور به موجب رای شماره 822-31/3/1401 مقرر داشت:« با توجه به عبارات به کار رفته در ماده ۱۰ اصلاحی قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها، ایجاد بنا، برداشتن یا افزایش شن و ماسه و سایر اقداماتی که به تشخیص وزارت جهاد کشاورزی تغییر کاربری محسوب میگردد، رکن مادی بزه تغییر غیر مجاز کاربری اراضی موضوع ماده ۳ این قانون را تشکیل میدهد و با ارتکاب هر یک از این اقدامات، بزه یاد شده واقع میشود و با عنایت به اینکه تداوم آثار و نتایج جرم، به معنای استمرار ارتکاب رکن مادی آن نیست، بنابراین بزه مذکور از جرایم مستمر به شمار نمیآید و از تاریخ وقوع، مشمول مقررات عام مرور زمان تعقیب در جرایم تعزیری موضوع ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ میشود.